• 09/02/2024 10:25

Terapevtik stomatologiya kafedrasının müdiri, Dosent Vaqif Həsənov: “Hal-hazırda Azərbaycan Tibb Universitetinin sayəsində ölkəmizdə stomatologiyanın inkişafı həm elmi, həm də kadr potensialı baxımından yüksək bir səviyyəyə çatıb”

Hər il fevral ayının 9-u dünyada stomatoloqların bayramı – Beynəlxalq Stomatoloqlar Günü qeyd edilir. Həmin günün qeyd olunma ənənəsi ildən-ilə daha geniş yayılmaqdadır. Bu barədə fikirlərini “Təbib” qəzeti ilə bölüşən Terapevtik stomatologiya kafedrasının müdiri, dosent Vaqif Həsənov qeyd edilmə tarixi kimi 9 fevralın təsadüfən seçilmədiyini deyib: “O gün katolik kilsəsinin şəhidi Apolloniya xatırlanır. İsaya inam gətirən İskəndəriyyə məmurunun qızı Apolloniyanın xristianlıqdan dönməsi üçün ona dəhşətli işgəncələr verilib, bütün dişləri kəlbətinlə çəkilib. Qadın bütün əzablara dözüb və əzab verənlərin tələblərini yerinə yetirməyəcəyi təqdirdə edam ediləcəyi ilə təhdid olunub. Bütün işgəncələrə davam gətirən qadını tonqalda yandırmaqla hədələyəndə o özü alovun içinə doğru addımlayıb.  Həmin hadisə 249-cu il fevralın 9-da baş verib. 300-cü ildə Apolloniya əzabkeş müqəddəs qadın olaraq tanınıb, atributları dişlər və ya kəlbətin seçilib və onun əlində diş çəkmək üçün kəlbətin tutmuş təsviri yayılıb. O vaxtdan bəri bir inanc da yaranıb: dişi ağrıyan hər kəs “Santa Apolloniya!” (“Müqəddəs Apolloniya!”) deyə çağırır və onun diş ağrısı sakitləşir”.

V. Həsənov bildirib ki, peşə bayramının yaranma tarixi nisbətən yeni olsa da, stomatoloq peşəsi ən qədim peşələrdən biridir. Arxeoloqlar qazıntılar zamanı bu qədim sənətin nümayəndələrinin fəaliyyətlərinin çoxsaylı sübutlarını aşkar ediblər. Bu qazıntıların ən qədimi 7-5,5 min il əvvəl dişlər üzərində ustalıqla aparılmış işlərin Pakistanın Bəlucistan bölgəsində tapılmış nümunələri hesab olunur.

Azərbaycanda orta əsrlərdən üzü bəri, həm xanlıqların, həm çar Rusiyasının, həm də Sovetlərin ilk illərində diş həkimliyini əsasən ya loğmanların, ya da dantistlərin etdiyini söyləyən həkim-stomatoloqun sözlərinə görə, onların fəaliyyəti heç bir qanunla nizamlanmırdı: “Təhsilləri yalnız bacaranlardan öz-özünə öyrənməkdən (şəyirdlik) ibarət olurdu. Baxmayaraq ki, 1881-ci ildən çar Rusiyasının ərazisində diş həkimləri hazırlayan az sayda təhsil müəssisələri mövcud olmuş, ancaq onların fəaliyyəti milli kadr hazırlanması istiqamətində sezilməmişdir. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda cəmi 11 diş həkimi kabineti fəaliyyət göstərimişdir. Başqa sözlə, 1 nəfəri azərbaycanlı olmaqla cəmi 58 nəfər ixtisaslı diş həkimi olmuşdur. Bu həkimlərin əksəriyyəti də Bakı şəhərində fəaliyyət göstərirdi və demək olar ki, müalicə ilə məşğul olmurdular”.

Azərbaycanda diş həkimlərinin ilk təşkilatının 1871-ci ildə Bakıda yaradıldığını xatırladan müsahibimiz, 1919-cu ildə Bakı Dövlət Universitetində açılan tibb fakültəsində tələbələrin diş xəstəliklərini öyrənməyə başladıqlarını vurğulayıb: “Bundan əlavə, 1926-cı ildə təhsilsiz öyrənib-öyrətmənin qadağası ilə bir vaxtda Azərbaycanda diş həkimləri hazırlayan Bakı Tibb Texnikumu yaradılıb. Bu Azərbaycanda ilk tibbi-stomatoloji təhsil ocağı idi. 1929-cu ilə qədər Tibb Texnikumunu 107 nəfər bitirdi və həmin məzunlar Azərbaycan ərazisində stomatoloji xidmətin təşkilində mühüm rol oynadılar.

1929-cu ildə texnikum Diş müalicəsi İnstitutuna çevrildi. 1930-cu ildə isə Azərbaycan Dövlət Universitetinin tibb fakültəsinin bazasında Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutu yaradıldı. Diş Müalicəsi İnstitutu Tibb İnstitutunun nəzdində Stomatologiya fakültəsi kimi 1934-cü ilə qədər fəaliyyət göstərirdi.

Bakı şəhərində 1934-cü ildə diş həkimliyi məktəbi açıldı. Bu məktəb 1950-ci ilə qədər 1000 nəfərdən çox diş həkimi və diş texniki hazırladı. Bu kadrların sayəsində Azərbaycanda stomatoloji xidmət müəyyən qədər canlandı.

1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun  (ADTİ) nəzdində yenidən Stomatologiya fakültəsi təşkil edildi və bu fakültə günümüzə qədər fəaliyyət göstərməkdədir. Belə ki, ümumən 12 nəfər tibb elmləri doktoru və 110 nəfərdən çox tibb elmləri üzrə fəlsəfə doktoru (tibb elmləri namizədi) kadrların hazırlanmasında stomatologiyanın elmi potensialını təmsil edirlər. Stomatoloqların ümumi sayı isə ölkəmizdə təxminən 4000 nəfərə yaxındır.

Hal-hazırda Azərbaycan Tibb Universitetinin sayəsində ölkəmizdə stomatologiyanın inkişafı həm elmi, həm də kadr potensialı baxımından yüksək bir səviyyəyə çatıb. Tədqiqatçı-alimlərimiz və praktik stomatoloqlarımız qabaqcıl dünya təcrübələrini izləməklə stomatologiyanın ən aktual problemlərini uğurla həll etmək əzmindədirlər”.