• 16/12/2024 15:26

Professor Tahir Süleymanov qeydə alınmamış dərmanlar və bioloji aktiv məhsulların reseptə yazılmamasını doğru hesab edir

Bu günlərdə İnzibati Xətalar Məcəlləsində edilmiş dəyişikliyə əsasən, dövlət reyestrinə daxil olmayan dərman vasitəsi və o cümlədən bioloji aktiv qida məhsullarının reseptə yazılmasına görə həkimlərin cərimələnməsi nəzərdə tutulur. Bu dəyişikliyin əhəmiyyəti nədən ibarətdir? Dərman bazarında hansısa yeniliklər baş verəcəkmi? Bu və ya digər suallarımızı Azərbaycan Tibb Universitetinin Əczaçılıq kimyası kafedrasının müdiri, əczaçılıq elmləri doktoru, professor Tahir Süleymanov cavablandırır.

Professor ilk öncə qeyd etdi ki, insanlar ta qədim zamanlardan istər heyvan, istərsə də bitki mənşəli məhsullardan mövsümə uyğun müxtəlif formalarda ehtiyat toplayıb, qış fəslində qida kimi istifadə ediblər: “Günümüzdə də bitki və meyvələr toplanır, qurudulur, şirə, cem və s. şəklində tədarük olunur. Həmçinin ət məhsullarından qaxac və qovurma hazırlanır və ya konservləşdirilir”.

Bioloji fəal qida məhsullarının istehsalının səbəbini dünya əhalisinin artması və təbii qidaların azalması ilə izah edən professor, dərman və qida məhsulları sahəsində istehsal prosesinin tələblər toplusunu əks etdirən beynəlxalq standartlardan söhbət açdı. Bildirdi ki, dərman sahəsində bu standart GMP (Good Manufacturing Practice) adlanır: “Azərbaycan dilinə çevirəndə “Etibarlı İstehsal Təcrübəsi” anlamını verir. Bu standarta görə, konkret bir istehsalı aparmaq üçün avadanlıqlardan çox, istehsalın həyata keçirildiyi şərait önəmli hesab olunur. Təəssüf ki, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə GMP standartlarının tələblərinə tam riayət olunmur. Bu da istər-istəməz məhsulun keyfiyyətinə təsir edir. Dərmanların keyfiyyətinə nəzarətin zəif təşkil olunduğu ölkələrdə keyfiyyətsiz məhsullara daha çox rast gəlinir. Keyfiyyətsiz məhsulların satışa çıxarılmasının qarşısının alınması üçün qəbul edilmiş qanunlar, dövlətimiz tərəfindən görülən müvafiq tədbirlər alqışlanmalıdır. Keyfiyyətsiz dərmanların dərman bazarına yol tapmaması üçün həkimlərimiz resept yazarkən pasiyentlərə dövlət reyestrinə daxil edilmiş dərman vasitələrinin beynəlxalq patentsiz adlarının istifadə edilməsini məsləhət görməlidir. İnkişaf etmiş hər bir ölkədə dərman vasitələrinin keyfiyyətinə müvafiq qurumlar nəzarət edir. Bizdə də nəzarət funksiyasını Səhiyyə Nazirliyinin Analitik Ekspertiza Mərkəzi yerinə yetirir”.

Professor T.Süleymanov adıçəkilən qurumun əsas vəzifəsinin istehsal olunan və yaxud ölkəmizə idxal edilən dərman vasitələrini qeydiyyatdan keçirmək, onların keyfiyyətinə nəzarət etmək olduğunu söylədi: “Dərman vasitələrini qeydiyyatdan keçirmək üçün hər bir dərman preparatının özünün dosyesi, onu təsdiq edən sənədlər olur. Həmin sənəddə nümunələrlə birlikdə dərman preparatlarının hansı texnoloji qaydalarla istehsal olunması, hansı üsullarla keyfiyyətinin yoxlanılması, hansı sertifikatlı xammallardan istifadə olunması və s. məsələlər öz əksini tapır. Sənədlər nümunələrlə birgə Səhiyyə Nazirliyinə təqdim olunur. Nazirlik 3-6 ay ərzində təqdim olunmuş nümunələri sənədlərlə birlikdə yoxlayır. Məhsulun sənədlərdə təqdim olunduğu kimi olub-olmadığı araşdırılır. Əgər uyğun gəlmirsə qəbul edilmir. Uyğundursa, Analitik Ekspertiza Mərkəzinin razılığından sonra Dövlət Gömrük Komitəsi dərman vasitəsinin ölkəyə idxalına icazə verir. Yoxsa hər hansı dərman preparatını Mərkəzin icazəsi olmadan ölkəmizə idxal etmək mümkün deyil və cinayət məsuliyyəti yaradır”.

T.Süleymanov ölkəyə idxal olunan dərmanların topdansatış və pərakəndə satış müəssisələrində saxlanma şəraitindən və keyfiyyətinə nəzarətdən də söhbət açdı. Belə ki, pərakəndə və topdansatış obyektlərdə də dərman məhsullarının qaydalara uyğun saxlanmasına nəzarət olunur. Analitik Mərkəz vaxtaşırı müəssisələrin qaydalara riayət edib-etməməsini yoxlayır. Lazım gəldikdə, müvafiq tədbirlər görülür, şəraitə uyğun saxlanılmayan və keyfiyyətini itirmiş, yararlılıq müddəti bitmiş dərman vasitələri satışdan çıxarılır. Bununla yanaşı, böyük şirkətlərin özünün də keyfiyyətə nəzarət şöbələri var.

Müsahibimiz bioloji aktiv qida məhsullarının reseptə yazılmasının qadağan edilməsini də düzgün addım sayır. O, qeyd etdi ki, inkişaf etmiş ölkələrdə, o cümlədən qardaş Türkiyədə bu cür məhsullar əhaliyə dərman preparatları kimi deyil, qida məhsulları kimi təqdim olunur: “Bu məhsullar ailə həkiminin məsləhəti ilə qəbul edilir. Bizdə də elə olmalıdır.

Hesab edirəm ki, İnzibati Xətalar Məcəlləsinə dəyişikliklər ölkəmizin əczaçılıq sektoruna keyfiyyətsiz dərmanların yol tapmasının qarşısını alacaq. Həkimlərimiz məsuliyyətlərini dərk edərək, pasiyentlərə dövlət reyestrində qeydə alınmış dərman preparatlarını məsləhət görəcəklər. Bu da insanların sağlamlığına müsbət təsirini göstərəcək”.