Azərbaycan TibbUniversiteti                                         «Təsdiqedirəm»

«Fitoterapiya» fənni üzrə                                  «Farmakoqnoziya və botanika»

işçi-tədris proqramı (Sillabus)                           kafedrasının müdiri, professor

                                                                           C.İ.İsayev

                                                                           İmza ___________________

                                                                            Tarix_14.09.2017________

                                                                                       

 

Fənnin kodu:

Fənnin növü:                                                        Seçim

Fənnin tədris semestri:                                           VII

Fənnin krediti:                                                      2 kredit

Fənnin tədris forması:                                           Əyani

Fənnin tədris dili:                                                  Azərbaycan

Fənni tədris edən müəllim:                                    C.İ.İsayev

 

 

Kafedranın əlaqə nömrələri:                                  (012) 597- 45- 40 

E – mail:                                                         [email protected]

 

Prerekvizitlər:

Fənnin tədrisi üçün öncədən «Farmakoqnoziya-I » fənninin tədris olunması zəruridir.

Korekvizitlər:

 Bu fənnin tədrisi ilə eyni vaxtda digər  fənnin tədris olunması zəruri deyil.

Kursun təsviri:

Fitoterapiya seçim fənnlərindən biri olaraq ali təhsilli əczaçı-bakalavr mütəxəssisin hazırlanmasında mühüm yer tutur.

Kursun məqsədi:     

Fitoterapiya fənninin məqsədi əczaçı-bakalavrlarda müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində və profilaktikasında dərman bitkilərindən və onlardan alınan bioloji fəal maddələr əsasında hazırlanmış fitovasitələrdən istifadə etmək bacarığını aşılamaq; müxtəlif tərkibli bitki yığıntıları hazırlamağı öyrətmək; zəhərli bitkiləri digər bitkilərdən fərqləndirmək və onlarla zəhərlənmə hallarında ilk yardım tədbirlərini bacarmaq; müxtəlif dərman bitki xammalları əsasında dəmləmə, bişirmə, cövhər, ekstrakt və s. dərman formalarının hazırlanmasını mənimsəmək və s. kimi peşəkar vərdişləri formalaşdırmaqdır.

 

Praktiki vərdişlər:

 Kurs müddətində  tələbələr aşağıdakı vərdişlərə yiyələnməlidir: 

• müstəqil şəkildə müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində və profilaktikasında istifadə oluna biləcək bitki yığıntılarını hazırlamağı.
• dərman bitki xammalı əsasında dəmləmə, bişirmə, ekstrakt, cövhər və s. dərman formalarını hazırlamağı.
• zəhərli bitkilərlə zəhərlənmələr zamanı ilk yardımı.
• pediatriyada fitoterapiyanın özəllikləri.
• aromaterapiya müalicə üsulu.
• immunomoduləedici və tonuslandırıcı təsirə malik dərman bitkiləri və  fitopreparatları.
• heriatriyada və orqanizmin bərpa olunmasında  dərman bitkiləri və fitopreparatlardan istifadəni.
• fitovasitələrlə toksiki metabolitləri – ekzogen və endogen mənşəli zəhərləri orqanizmdən xaric etmək üsullarını.
• fitovasitələrin sağlamlığın prinsip və qaydalarında əhəmiyyətini. Uzun müddətli sağlamlıq proqramlarının həyata keçirlməsində fitoterapiyanın əhəmiyyətini.

 

Kursun nəticələri:

Bu fənn tədris olunarkən tələbələr xəstəliklərin müalicəsində və profilaktikasında dərman bitkilərindən və onlardan alınan bioloji fəal maddələr əsasında hazırlanmış fitovasitələrdən istifadə etmək bacarığını  qazanır və bu da onların gələcəkdə bir mütəxəssis  kimi praktiki fəaliyyətində zəruridir.

 

Fənnin mövzuları:                 

1. Fitoterapiya haqqında anlayış. Fitoterapiyanın tarixi, məlumat bazası, qayda  və prinsipləri, digər tibbi fənlərlə əlaqəsi və təbabət üçün əhəmiyyəti. Fitovasitələr haqqında anlayış. Fitoterapiyada  dərman bitkilərinin təyin edilməsində əsas qaydalar.     
2. Fitoterapiyanın müasir vəziyyəti və onun müxtəlif istiqamətlərinin (bioloji əlavələr, aromaterapiya, müalicəvi imalə, farmakopressur və s.) inkişafı. Fitofarmakologiyanın mahiyyəti. Bioloji fəal maddələrin farmakoloji xüsusiyyətləri. Fitoterapiyada kəskinləşmə və əlavə təsirlər. Dərman bitkilərinin tədarükü.            
3. Sinir sistemi xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilən dərman bitkiləri və fitopreparatlar
4. Mədə-bağırsaq sistemi xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilən dərman bitkiləri və fitopreparatlar.
5.  Ürək-damar sistemi xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilən fitovasitələr
6. Tənəffüs sistemi və qulaq-boğaz-burun xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilən fitovasitələr.
7. Qaraciyər və öd kisəsi xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilən fitovasitələr.
8. Immunodefisit vəziyyətlərin fitoterapiyası. Immunomoduləedici və tonuslandırıcı təsirə malik dərman bitkiləri və fitopreparatlar.
9. Endokrinoloji xəstəliklərin müalicəsində və orqanizmin maddələr mübadiləsinin pozğunluqlarında istifadə edilən dərman bitkiləri və fitopreparatlar.
10. .Ginekoloji xəstəliklərin müalicəsində və profilaktikasında istifadə edilən fitovsitələr. Qadınlarda şişöncəsi vəziyyətlərin fitoterapiyası.
11. Urologiyada və nefrologiyada istifadə edilən fitovasitələr.                                  
12. Revmatik xəstəliklərin fitoterapiyası. Orqanizmin toksiki metabolitlərdən təmizlənməsində (detoksikasiyasında) fitoterapevtik vasitələrin əhəmiyyəti.
13. Dəri xəstəlikləri və kosmetologiyada istifadə edilən fitovasitələr.                       
14. Ağız boşluğu, selikli qişa, əsnək xəstəliklərinin fitoterapiyası. Stomatologiya və göz xəstəliklərinidə istifadə olunan fitovasitələr.
15. Müxtəlif xəstəliklərin (onkoloji, anemiya, nikotindən asılılıq, qocalmanın fitoterapiyası, spirtli içkilərə aludəçilik və s.) müalicəsində istifadə edilən fitovasitələr. Yekun dərs.

 

Qiymətləndirmə:

     Fənn üzrə krediti toplamaq üçün lazımi 100 balın toplanması aşağıdakı kimi olacaq:

50 bal imtahana qədər

O cümlədən

10 bal – dərsə davamiyyət

10 bal – sərbəst iş

30 bal – seminar dərslərindən toplanacaq baldır semestr ərzində tələbə minimum 3 dəfə

cavab verməlidir. Cavab vermədikdə jurnalda 0 (sıfır) bal qeyd olunacaqdır.

50-bal imtahanda toplanılacaq.

 

İmtahan test üsulu ilə keçiriləcəkdir. Test 50 sualdan ibarət olacaqdır. Hər bir sual bir baldır.   Səhv cavablanan suallar düzgün cavablanan sualların ballarını silir.

Qeyd:

İmtahanda minimum 17 bal toplanmasa, imtahana qədər yığılan ballar toplanmayacaq. İmtahanda və imtahana qədər toplanan ballar cəmlənir və yekun miqdarı aşağıdakı kimi qiymətləndirilir.

A - «Əla» – 91-100

B - «Cox yaxşı» – 81-90

C - «Yaxşı» – 71-80

D - «Kafi» – 61-70

E - «Qənaətbəxş» – 51-60

F - «Qeyri-kafi» – 51 baldan aşağı

Sərbəst iş:

Sərbəst işlər iki yolla qəbul olunur:

Semetr  ərzində 10 sərbəst iş tapşırığı verilir. Hər tapşırığın yerinə yetirilməsi balla qiymətləndirilir. Sərbəst iş yazılı formada, word faylı formasında, həcmi 1-2 səhifə (şrift 12) olmalıdır. İşin sonunda ən azı 3 ədəbiyyat mənbəyi göstərilməlidir.   

Həmçinin tələbələr sərbəst işi  PPT formasında da təqdim edə bilərlər. Bir mövzu ətrafında 20 dəqiqəlik çıxış( minimal 20-25 slayd ). Tapşırığın yerinə yetirilməsi 10 bala qədər  qiymətlə qiymətləndirilir.

Hər bir sərbəst iş tələbənin fərdi fikirlərinin məcmusu olduğuna görə plagiat yol verilməzdir. Sərbəst işlər, mövzudan asılı olaraq, məhz fənn üzrə  təqvim mövzu planında   həmin mövzunun tədris  olunacaq tarixində təhvil verilməlidir, əks halda sərbəst işlər qəbul olunmayacaq.

Sərbəst işlərin nəticələri jurnala yazılır.

 

SƏRBƏST İŞLƏRİN  MÖVZULARI:

1. Fitoterapiya bir elm sahəsi kimi

2. Fitoterapiyanın məlumat bazası

3. Fitoterapiyanın qayda və prinsipləri

4. Fitoterapiyanın tarixi

5. Fitofarmakologiyanın mahiyyəti

6. Fitoterapiyada toksikoloji amillər

7. Dərman bitkilərinin kimyəvi tərkibi (strukturu) və farmakoloji aktivliyi

8. Fitovasitələrin istifadə qaydaları

9. Qida əhəmiyyətli bitkilərin tibbdə istifadəsi

10. Sinir sistemi xəstəliklərinin fitoterapiyası

11. Nevrozların  fiototerapiyası

12. Yuxu pozğunluğu və oyanıqlıq hallarının fitoterapiyası

13. Mədə-bağırsaq sistemi xəstəliklərinin fitoterapiyası

14. Kəskin və xronki qastritin fitoterapiyası

15. Mədə və onikibarmaq bağırsaq xorasının fitoterapiyası

16. Qəbizliyin fitoterapiyası

17. Helmintozların (qurd invaziyası) fitoterapiyası

18. Ürək-damar sistemi xəstəlikləri fitoterapiyası

19. Ürək-damar nevrozlarının (kardionevroz) fitoterapiyası

20. Aterosklerozun fitoterapiyası

21. Hipertoniya xəstəliyinin fitoterapiyası

22. Hipotonik xəstəliin (arterial hipotoniya) fitoterapiyası

23. Aritmiyanın fitoterapiyası

24. Venoz sistemi xəstəliklərinin fitoterapiyası

25. Tənəffüs orqanları xəstəliklərinin fitoterapiyası

26. Kəskin respirator-virus infeksiyalarının fitoterapiyası

27.Bronx və ağciyər xəstəliklərinin fitoterapiyası

28. Kəskin bronxitin fitoterapiyası

29. Xroniki bronxitin fitoterapiyası

30. Bronxial astmanın fitoterapiyası

31. Qulaq-boğaz-burun xəstəliklərinin fitoterapiyası

32. Laringitin fitoterapiyası

33. Faringitin fitoterapiyası

34. Tonzillitin fitoterapiyası

35. Ağız boşluğu və əsnək xəstəliklərinin fitoterapiyası

36. Stomatoloji xəstəliklərin fitoterapiyası

37. Periodontitin fitoterapiyası

38. Stomatitin fitoterapiyası

39. Gingivitin fitoterapiyası

40. Parodontitin (Parodontozun) fitoterapiyası

41. Pankreatitin fitoterapiyası

42. Öddaşı xəstəliyinin fitoterapiyası

43. Xolesistitlərin fitoterapiyası

44. Ödçıxarıcı yolların xəstəliklərinin fitoterapiyası

45. Hepatit, sirroz və piyli hepatozun fitoterapiyası

46. Endokrin sistemin xəstəliklərinin fitoterapiyası

47. Maddələr mübadiləsi xəstəliklərinin fitoterapiyası

48. Şəkərli diabetin fitoterapiyası

49. Piylənmənin fitoterapiyası

50. Sistitdə istifadə edilən fitovasitələr

51. Uretritin fitoterapiyası

52. Pielonefritin fitoterapiyası

53. Qlomerulonefritin fitoterapiyası

54. Sidikdaşı xəstəliyində istifadə edilən fitovasitələr

55. Prostat vəzinin adenomasının fitoterapiyası

56. Ginekoloji xəstəliklərin fitoterapiyası

57. Mastopatiyanın fitoterapiyası

58. Endometriozun fitoterapiyası

59. Menstrual tsiklin pozğunluqlarında istifadə olunan fitovasitələr

60. Revmatik xəstəliklərin fitoterapiyası

61. Revmatoid artritin fitoterapiyası

62. Metabolik artritin fitoterapiyası

63. Dəri xəstəliklərinin fitoterapiyasına göstərişlər

64. Ekzemanın fitoterapiyası

65. Dermatitlərin fitoterapiyası

66. Neyrodermitin fitoterapiyası

67. Piodermiyanın fitoterapiyası

68. Trofiki yaraların fitoterapiyası

69. Mikozlarda istifadə edilən fitovasitələr

70 Kandidozlarda istifadə edilən fitovasitələr

71. Leykodermiyanın (vitiliqonun) müalicəsində fitoterapiya

72. Ziyillər, döyənək, qabar və mahmızın müalicəsində fitoterapiya

73. Psoriazda istifadə edilən fitovasitələr

74. Anemiyanın fitoterapiyası

75. Aromaterapiya müalicə üsulu kimi

76. Aromaterapiya üçün efir yağları

77. Aromaterapiyanın növləri

79. İmmunodefisit vəziyyətlərin fitoterapiyası

80. İmmonotrop dərman vasitələrinin xüsusiyyətləri

81. Detoksikasiya (orqanizmin toksiki metabolitlərdən təmizlənməsi) zamanı fitoterapiya

82. Nikotindən asılılıqda istifadə edilən fitovasitələr

83. Alkoqolizmdən müalicə (spirtli içkilərə aludəçiliyin müalicəsi) zamanı fitoterapiya

84. Bədxassəli şiş (xərçəng) xəstəliklərinin fitoterapiyası

85. Dərman bitkiləri kosmetikada

86. Kosmetikada və saçın tökülməsinə qarşı istifadə edilən fitovasitələr

87. Adi civzə və çillərin fitoterapiyası

88. Quru və yağlı saçlara qulluq zamanı istifadə edilən fitovasitələr

89. Kəpəyə qarşı istifadə olunan fitovasitələr 

90. Göz xəstəliklərinin fitoterapiyası

 

Kurs işi:

Bu fənn üzrə kurs işi nəzərdə tutulmur.

Təcrübə:

Bu fənn üzrə istehsalat və ya  tədris təcrübəsi nəzərdə tutulmayıb.

 

          Ədəbiyyat :

1. Кərimov Y.B, Süleymanov T.A,, İsayev C.İ., Xəlilov C.S, Farmakoqnoziya, Bakı, 2010, 741 s.
2. Qasımov M.Ə., Qasımova T.A., Qədirova G.S. XXI əsrin dərman bitkiləri. Bakı, “Elm”, 2006, 432 s.
3. Qurbanov E.M. Dərman bitkiləri, Bakı, 2009, 360 s.
4. Барнаулов О.Д. Введение в фитотерапию. Санкт-Петербург, «Лань», 1999, 160 с.
5. Бочарова О.А., Барышникова А.Ю., Давыдов М.И. Фитоадаптогены в онкологии и герантологии (на примере изучение Фитомикса-40). М, «Медицинское информационное агентство, 2008, 224 с.   
6. Бубенчикова В.Н., Бубенчиков А.А., Филиппенко Н.Г. Фитотерапия в вашем доме. Москва, «РИПОЛ КЛАССИК», 1998, 320 с.  
7. Дрозд Г.А. Ограничения и противопоказания для лекарственного растительного сырья: информационно-аналитическое пособие по побочным эффектам лекарственных растений. Курск, «КГМУ», 2006, 79 с. 
8. Замятина Н.Г. Лераственные растения. Энциклопедия природы России. Москва, «АБФ», 1998, 496 с.
9. Ковальев В.М., Павлий О.Н., Исакова Т.И. Фармакогнозия с основами биохимии растений. Харьков, 2000, 704 с.
10. Корсун В.М., Корсун Е.В. Энциклопедия фитотерапии. Травы жизни профессора Корсуна. М,, «Центрполиграф», 2007, 443 с.
11. Костюшин С.И. Фитотерапия половой слабости, простатита и аденомы предстательной железы у мужчин. Кировград, 1997, 63 с.
12. Машковский М.Д. Лекарственные средства. М., «Новая Волна», 0000, …. с.
13. Миргородская С. Ароматерапия: мир запачов – запахи мира. Москва, «Навеус», 1998, 120 с.
14. Михайлов И.М. Современные фитотерапевтические препараты. Справочник. Москва, «СТАР^,КО», 1997, 144 с.
15. Муравьева Д.А., Самылина И.А., Яковлев Г.П. Фармакогнозия. Москва: «Медицина», 2002, 656 с.
16. Николайчук Л.В. Целительная сила растений. Рецепты лечения и питания. Минск, изд. ООО «Красико-Принт», 2002, 352 с.
17. Палов М. Энциклопедия лекарственных растений. Пер. с немецского /Предисл. И.А. Губанова. Москва, «Мир», 1998, 467 с.
18. Пастушенков Л.В., Лесиовская Е.Е. Фармакотерапия с основами фитотерапии. Часть 1. Санкт-Петербург, «СПХФИ», 1994, 159 с.
19. Пастушенков Л.В., Лесиовская Е.Е. Фармакотерапия с основами фитотерапии. Часть 2. Санкт-Петербург, «СПХФИ»,  1995, 250 с.
20. Практическая фитотерапия /Под ред. Б.Н.Гажева. Москва, «Олма-пресс», Санкт-Петербург, «Нева», 1998, 640с.
21. Соколов С.Я. Фитотерапия и фитофармакология. Руководство для врачей. Москва, «МИА», 2000, 976 с.
22. Солдатченко С.С., Кащенко А.В., Пидаев А.В. Ароматерапия. Профилактика и лечение заболеваний эфирными маслами. Симферополь, «Таврида», 2002, 256 с. 
23. Фитотерапия. Сборник народных нетрадиционных методов лечения. Москва, «Павлин», 1996, 384 с.
24. Фитотерапия с основами клинической фармакологии /Под ред. В.Г.Кукеса. Москва, «Медицина», 1999, 192 с.
25. Bruneten I. Pharmacognosie (Phytochemie Plant medicinalis). Paris: Technique and documentation,1999, 1120 p.
26. Wagner H. Wiesenauer, M.: Phytotherapie. Fische, Stuttgart, 1995, 835 s. 27.  Weiss Rudolf Fritz, Fintelman Volker. Lehrbuch der Phytotherapie. Hippokrates, 2001, 678 p.
27. WHO monographs on selected medici. al plants. Geneva: World Heals Organization, 1999, Volume 1, 299 p.
28. WHO monographs on selected medicinal plants. Geneva: World Heals Organization, 2002, Volume 2, 357 p.
29. WHO monographs on medicinal plants commonly used in the Newly Independent States (NIS). Wold Health Organization. Geneva, 2010, 441 p.