English
Русский
Azərbaycan Tibb Universiteti
PATOLOJİ ANATOMİYA
fənni üzrə
İŞÇİ TƏDRİS PROQRAMI
(SİLLABUS)
«TƏSDİQ EDİRƏM»
«Patoloji anatomiya»
kafedrasının müdiri, professor
Həsənov Ə.B.
İmza: _
09.09.2016-cı il
|
FAKÜLTƏ |
070101 – Müalicə-profilaktika |
|
Fənnin kodu: |
İPF-B11 |
|
Fənnin növü: |
Məcburi |
|
Fənnin tədris semestri: |
S5, S6 |
|
Fənnin krediti: |
9 kredit |
|
Fənnin tədris forması: |
Əyani |
|
Fənnin tədris dili: |
Azərbaycan dili, rus dili, ingilis dili |
|
Fənni tədris edən müəllimlər: |
Kafedranın professor-müəllim heyəti |
|
Kafedranın telefon nömrələri: |
(+994) 12.595.85.18; (+994) 12.595.93.32 |
|
E-mail: |
PREREKVİZİTLƏR:
Ümumi patoloji anatomiyanın tədrisi üçün öncədən tədrisi zəruri olan fənlər:
1. İnsan anatomiyası; 2. Histologiya və embriologiya.
KOREKVİZİTLƏR:
Patoloji anatomiyanın tədrisi ilə eyni vaxtda patoloji fiziologiya fənninin də tədris olunması zəruridir.
POSTREKVİZİTLƏR:
Ümumi patoloji anatomiya fənnindən tədris semestrinin yekununa görə müvəffəq qiymət almayan tələbələr “Xüsusi patoloji anatomiya” fənnindən, Xüsusi patoloji anatomiya fənnindən tədris semestrinin yekununa görə müvəffəq qiymət almayan tələbələr bütün klinik fənlərdən dərslərə buraxılmamalıdırlar.
KURSUN TƏSVİRİ:
Bu fənndə patoloji anatomiyanın tədqiqat üsulları və müayinə obyektləri, hüceyrə patologiyası, ümumpatoloji proseslər: degenerasiya, hüceyrə ölümü, ölüm və meyit əlamətləri, qan və limfa dövranı pozğunluqları, iltihab, immun-patoloji proseslər, kompensator-mühafizə prosesləri və şişlər; həmçinin xüsusi patologiyanın bölmələri olaraq xüsusi patologiyaya giriş (xəstəliklərin nomenklaturası və təsnifatı, patoloji-anatomik diaqnoz, onun strukturu və tərtibi prinsipləri), ürək-damar sistemi xəstəlikləri (ürək qüsurları, vaskulitlər, ürəyin işemik xəstəlikləri və serebro-vaskulyar xəstəliklər), revmatik xəstəliklər, ağciyər xəstəlikləri, həzm traktı xəstəlikləri, qaraciyər və böyrək xəstəlikləri, daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri, daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin dishormonal, şişönü və şiş xəstəlikləri, hamiləlik patologiyaları, infeksion xəstəliklər (virus infeksiyaları, rikketsiozlar, bakterial hava-damcı və bakterial bağırsaq infeksiyaları, vərəm, sepsis və s.) bu kimi patologiyalar, onların etio-patogenezi, morfogenezi, ağırlaşmaları və tanatogenezi tələbələrə ətraflı tədris edilir.
Patoloji anatomiyanın tədqiqat sahələrinə həmçinin kompyuter texnologiyası da daxil olmaqla elmi-texniki tərəqqinin müasir nailiyyətlərindən, eləcə də müasir patoloji anatomiyanın müayinə üsullarından (işıq mikroskopiyası, immunmorfologiya, histokimyəvi, immunhistokimyəvi, morfometrik, qaranlıq sahə, faza-kontrast, polyarizasion, lyuminessent mikroskopiyası, elektron mikroskopiyası, əldə edilmiş nəticələrin riyazi statistik analizləri və s.) istifadə etməklə xəstə orqanizmdə patoloji proseslər zamanı müxtəlif səviyyələrdə (orqanizm, orqan, toxuma, hüceyrə, ultrastruktur və molekulyar) inkişaf edən struktur dəyişiklikləri, onların etiologiyasını, patogenez və morfogenezlərini, tanatogenetik inkişaf mexanizmlərini, bu proseslərin forma və xarakterini, qarşılıqlı dinamik əlaqələrini, klinik-morfoloji forma və mərhələlərini, patomorfozunu öyrənmək aiddir.
Patoloji anatomiyanın tədrisi müddətində kafedranın tədris bazalarında dərs keçən tələbələr vaxtaşırı olaraq həmçinin meyit müayinələrində və biopsiya materiallarının makroskopik müayinələrində də iştirak edirlər.
KURSUN MƏQSƏDİ:
Patologiya fənninin əsas məqsədi ali tibb təhsili müəssisələrində istər həyati, istərsə də postmortal dövrlərdə əsas etibarilə diaqnostik və ya elmi-tədqiqat məqsədlərilə ümumpatoloji proseslərin və müxtəlif xarakterli xəstəlik, sindrom və digər patoloji proseslərin struktur (morfoloji) və dinamik əsaslarının, xəstə orqanizmdə patoloji proseslər zamanı müxtəlif səviyyələrdə inkişaf edən struktur dəyişikliklərin etio-patogenetik, morfogenetik və tanatogenetik xüsusiyyətlərinin, əsas xəstəliklərin və onların ağırlaşmalarının inkişaf mexanizmlərinin, xəstəlik və digər bütün patoloji proseslərin ağırlıq dərəcələrinin morfoloji əsaslarının öyrənilməsi, bu sahələrdə tələbələrə ətraflı biliyin aşılanmasıdır.
KURSUN NƏTİCƏLƏRİ:
Patoloji anatomiya fənni tədris olunub qurtardıqdan sonra tələbələr ümumpatoloji proseslərin (hüceyrə patologiyası, parenximatoz, stromal-damar və qarışıq degenerativ dəyişikliklər, hüceyrə ölümü, qan və limfa dövranı pozğunluqları, iltihab, immun-patoloji proseslər, kompensator-mühafizə prosesləri və şişlər) və xəstəliklərin (ürək-damar sistemi xəstəlikləri, revmatik xəstəliklər, ağciyər, həzm traktı, qaraciyər və böyrək xəstəlikləri, daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri, daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin dishormonal, şişönü və şiş xəstəlikləri, hamiləlik patologiyaları, infeksion xəstəliklər və s.) məzmununu, etio-patogenetik, morfogenetik və tanatogenetik, morfo-funksional xüsusiyyətlərini bilməli; onların makroskopik və mikroskopik preparatlarını təsvir etmək və yaxud da onların təsvirinə əsasən patoloji prosesin xarakteri barədə adekvat fikir irəli sürmək təcrübəsi əldə etməlidir.
Ümumi patologiya üzrə mühazirələr
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Qısa inkişaf tarixi. Patoloji-anatomik xidmət sahəsi, səhiyyə sistemində rolu və əhəmiyyəti. Toxuma zədələnmələri (alterasiya); morfoloji əlamətləri. Distrofiyalar. Ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2 |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
2 |
|
3. |
Hüceyrə ölümü: nekroz və apoptoz. Klinik-morfoloji xüsusiyyətləri. Ölüm. Təsnifatı. Növləri. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
2 |
|
4. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
2 |
|
5. |
İltihab. Ümumi məlumat. Təsnifat prinsipləri. Ekssudativ iltihab. Proliferativ iltihab. Spesifik iltihablar. |
2 |
|
6. |
İmmun sistemin patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun-çatışmazlıq sindromları. Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
2 |
|
7. |
Şişlər. Ümumi məlumat. Təsnifat prinsipləri. Xoş və bəd xassəli şişlərin xüsusiyyətləri. Qan sisteminin xəstəlikləri. |
2 |
|
Cəmi: 14 saat |
||
Xüsusi patologiya üzrə mühazirələr
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Xəstəliklər haqqında anlayış. Etiologiya və patogenez. Xəstəliklərin nomenklaturası və təsnifatı. Ürək-damar sistemi xəstəlikləri. Ümumi iməlumat. Təsnifatı. Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebrovaskulyar xəstəliklər. |
2 |
|
2. |
Revmatik xəstəliklər. |
2 |
|
3. |
Ağciyər xəstəlikləri. |
2 |
|
4. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
2 |
|
5. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
2 |
|
6. |
Böyrək xəstəlikləri. Endokrin vəzlərin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. Hamiləlik patologiyaları. |
2 |
|
7. |
İnfeksion xəstəliklər. Virus infeksiyaları. Bakterial infeksiyalar. Vərəm. Sepsis. |
2 |
|
Cəmi: 14 saat |
||
Ümumi patologiya üzrə praktik məşğələlər
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Təşrih. Hüceyrə patologiyası. Distrofiyalar haqqında ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
4 |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
4 |
|
3. |
Hüceyrə ölümü (nekroz, apoptoz). Ölüm. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
4 |
|
4. |
Kollokvium. |
4 |
|
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
||
|
5. |
İltihab haqqında ümumi məlumat. Ekssudativ iltihablar. Proliferativ iltihablar. Spesifik iltihablar. |
4 |
|
6. |
İmmun patoloji proseslər. Timusun patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun çatışmazlıq sindromları. |
4 |
|
7. |
Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
4 |
|
8. |
Kollokvium. |
4 |
|
Şişlər haqqında ümumi məlumat. |
||
|
9. |
Epitel toxumasının şişləri. Ayrı-ayrı üzvlərin xərçəngi (Ağciyər xərçəngi. Mədə xərçəngi. Kolo-rektal xərçəng). |
4 |
|
10. |
Mezenximal şişlər. Sinir sisteminin şişləri. Melanin əmələ gətirən toxumanın şişləri. |
4 |
|
11. |
Qan sistemi xəstəlikləri (Qan sisteminin şişləri. Anemiyalar). |
4 |
|
12. |
Kollokvium. |
2 |
|
Cəmi: 46 saat |
||
Xüsusi patologiya üzrə praktik məşğələlər
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Nozologiya. Patoloji-anatomik diaqnoz. Yatrogeniya. Klinik və patoloji-anatomik diaqnozlar arasındakı uyğunsuzluqlar, kateqoriyaları. Ürək-damar sistemi xəstəlikləri (Endokarditlər, miokarditlər, perikarditlər. Ürək qüsurları. Vaskulitlər). |
4 |
|
2. |
Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. |
4 |
|
3. |
Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebro-vaskulyar xəstəlik. |
4 |
|
4. |
Revmatik xəstəliklər. |
4 |
|
5. |
Kollokvium. |
4 |
|
Ağciyər xəstəlikləri. |
||
|
6. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
4 |
|
7. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
4 |
|
8. |
Böyrək xəstəlikləri. |
4 |
|
9. |
Daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. Hamiləlik patologiyaları. |
4 |
|
10. |
Kollokvium. |
4 |
|
İnfeksion xəstəliklər, ümumi məlumat. |
||
|
11. |
Virus infeksiyaları (Qrip. Qızılca. Poliomielit. İİV-infeksiya). Rikketsiozlar (Səpkili yatalaq). |
4 |
|
12. |
Bakterial hava-damcı infeksiyaları (Difteriya. Skarlatina. Meninqokok infeksiyaları). Bakterial bağırsaq infeksiyaları (Qarın yatalağı. Vəba. Dizenteriya). |
4 |
|
13. |
Vərəm. Sepsis. |
4 |
|
14 |
Perinatal patologiyalar. |
4 |
|
15. |
Prenatal patologiyalar |
4 + 1 |
|
Kollokvium. |
||
|
Cəmi: 61 saat |
||
Patoloji anatomiyanın istər ümumi patologiya, istərsə də xüsusi patologiya üzrə bütün mövzuları üzrə mühazirə və praktik məşqələ mətnləri, həmçinin nümunəvi testləri elektron formatda tərtib edilir və Azərbaycan Tibb Universitetinin “Virtual Test Mərkəzi”nə təhvil verilir, universitetin saytında yerləşdirilir.
Fənn üzrə testlər bu mətnlərə uyğun tərtib edilir.
QİYMƏTLƏNDİRMƏ:
Patoloji anatomiya üzrə krediti toplamaq üçün lazımi 100 balın toplanması aşağıdakı kimi həyata keçirilir:
50 bal – imtahana qədər.
O cümlədən:
10 bal – dərsə davamiyyət;
10 bal – sərbəst iş;
30 bal – praktik məşqələlərdən toplanacaq ballardır.
Hər semestr ərzində 3 dəfə kollokvium keçirilməsi nəzərdə tutulur (minimum 3). Kollokviumda iştirak etmədikdə jurnalda 0 (sıfır) bal qeyd olunacaqdır.
50 bal imtahanda toplanacaqdır.
İmtahan test üsulu ilə universitetin “Virtual Test Mərkəzi”ndə keçiriləcəkdir. Test 50 sualdan ibarət olacaqdır. Hər bir sual 1 baldır. Səhv cavablanan suallar düzgün cavablanan sualların ballarını silmir.
QEYD:
İmtahanda minimum 17 bal toplanmasa, imtahana qədər yığılan ballar toplanılmayacaq. İmtahanda və imtahana qədər toplanan ballar cəmlənir və yekun miqdarı aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:
A – “Əla” – 91 – 100
B – “Çox yaxşı” – 81 – 90
C – “Yaxşı” – 71 – 80
D – “Kafi” – 61 – 70
E – “Qənaətbəxş” – 51 – 60
F – “Qeyri-kafi” – 51 baldan aşağı.
SƏRBƏST İŞ:
Semestr ərzində 10 sərbəst iş tapşırığı verilir. Hər tapşırığın yerinə yetirilməsi 1 balla qiymətləndirilir.
Sərbəst iş yazılı formada, world faylı formasında, həcmi 1-2 səhifə (şrift 12 pt) olmalıdır.
Hər bir sərbəst iş tələbənin fərdi fikirlərinin məcmusu olduğuna görə plagiat yolverilməzdir.
Sərbəst işlərin mövzuları və təhvil verilməsinin son tarixi
Ümumi patologiya üzrə:
|
№ |
Mövzu |
Son tarix |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Hüceyrə patologiyası. Təşrih. Distrofiyalar (degenerasiya) haqqında ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2-ci həftə |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
3-cü həftə |
|
3. |
Hüceyrə ölümü (nekroz, apoptoz). Ölüm. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
4-cü həftə |
|
4. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
5-ci həftə |
|
5. |
İltihab haqqında ümumi məlumat. Ekssudativ iltihablar. Proliferativ iltihablar. Spesifik iltihablar. |
6-cı həftə |
|
6. |
İmmun patoloji proseslər. Timusun patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun çatışmazlıq sindromları Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
7-ci həftə |
|
7. |
Şişlər haqqında ümumi məlumat. |
8-ci həftə |
|
8. |
Epitel toxumasının şişləri. Ayrı-ayrı üzvlərin xərçəngi (Ağ ciyər xərçəngi. Mədə xərçəngi. Kolo-rektal xərçəng. Uşaqlığın xərçəngi). |
9-cu həftə |
|
9. |
Mezenximal şişlər. Melanin əmələ gətirən toxumanın şişləri. Sinir sisteminin şişləri. |
10-cu həftə |
|
10. |
Qan sisteminin şişləri. Anemiyalar. |
11-ci həftə |
Sərbəst işlərin mövzuları və təhvil verilməsinin son tarixi
Xüsusi patologiya üzrə:
|
№ |
Mövzu |
Son tarix |
|
1. |
Ürək-damar sistemi xəstəlikləri (endokarditlər, miokarditlər, perikarditlər). Anadangəlmə və qazanılmış ürək qüsurları. Vaskulitlər. Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebro-vaskulyar xəstəlik. Revmatik xəstəliklər. |
2-ci həftə |
|
2. |
Ağciyər xəstəlikləri. |
3-cü həftə |
|
3. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
4-cü həftə |
|
4. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
5-ci həftə |
|
5. |
Böyrək xəstəlikləri. |
6-cı həftə |
|
6. |
Daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. |
7-ci həftə |
|
7. |
İnfeksion xəstəliklər haqqında ümumi məlumat. Virus infeksiyaları (Qrip. Qızılca. Poliomielit. İİV-infeksiya). Rikketsiozlar (Səpkili yatalaq). |
8-ci həftə |
|
8. |
Bakterial hava-damcı infeksiyaları (Difteriya. Skarlatina. Meninqokok infeksiyaları). Bakterial bağırsaq infeksiyaları (Qarın yatalağı. Vəba. Dizenteriya). |
9-cu həftə |
|
9. |
Vərəm. Sepsis. |
10-cu həftə |
|
10. |
Prenatal patologiyalar. Perinatal patologiyalar. |
11-cu həftə |
Son tarixdən sonra təqdim olunan sərbəst işlər səbəbindən asılı olmayaraq nəzərə alınmayacaqdır.
Sərbəst işlərin nəticələri jurnalda yazılır.
SİLLABUS – İŞÇİ TƏDRİS PROQRAMI
Bakalavr təhsilinin məzmunu tədris prosesinin planlaşdırılmasını, onun həyata keçirilməsinin forma və metodlarını, tədris yükünün həcmini, tədris mərhələlərinin (semestrlərin) müddətini, tədris növlərini (mühazirə, praktik məşğələ, laboratoriya və s.) ayrı-ayrı fənlərin həcminin, ixtisaslar üzrə təhsil proqramlarına qoyulan tələbləri əhatə edir.
Tədris prosesinin planlaşdırılması və təşkili tədris planları (nümunəvi işçi və fərdi) və fənlər üzrə işçi proqramları əsasında həyata keçirilir. Həmin sənədlərin forması və strukturu ali təhsil müəssisəsi tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Fənn proqramları ixtisaslar üzrə ali təhsil proqramlarının tələblərinə uyğun olaraq ali təhsil müəssisələri tərəfindən hazırlanır və mavafiq qaydada Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilir. Fənn proqramları əsasında işçi proqramlar (sillabuslar) hazırlanır və ali təhsil müəssisələri tərəfindən təsdiq edilir.
İşçi tədris proqramı (sillabus) – fənnin müvafiq proqramı əsasında hazırlanan və özündə tədris olunan fənnin təsvirini, onun hədəf və məqsədini, qısa məzmununu, dərslərin müddətini və növlərini, tələbənin müstəqil işi üçün tapşırıqları, onların yerinə yetirilməsi müddətini, məsləhət saatlarını, müəllim haqqında məlumatı, müəllimin tələblərini, qiymətləndirmə meyarlarını, aralıq qiymətləndirilmə cədvəlini, istifadə olunan ədəbiyyatın siyahısını özündə əks etdirən sənəddir.
ƏDƏBİYYAT VƏ MATERİALLAR:
1. Həsənov Ə.B. Patoloji anatomiya. Dərslik. Bakı, 2003. – 780 s.
2. Həsənov Ə.B. Patoloji anatomiya üzrə test sualları. Dərslik. Bakı, 2006. – 450 s.
3. Серов В.В., Струков А.И. Патологическая анатомия. Москва, 2010. – 687 с.
4. Пальцев М.А., Коваленко В.Л., Аничков Н.М. Руководство по биопсийно-секционному курсу. Москва, 2002. – 255 с.
5. Серов В.В., Ярыгин Н.Е., Пауков В.С. Патологическая анатомия. Атлас. Москва, 1986. – 368 с.
KURS İŞİ:
Patoloji anatomiya fənni üzrə kurs işi nəzərdə tutulmur.
Azərbaycan Tibb Universiteti
PATOLOJİ ANATOMİYA
fənni üzrə
İŞÇİ TƏDRİS PROQRAMI
(SİLLABUS)
«TƏSDİQ EDİRƏM»
«Patoloji anatomiya»
kafedrasının müdiri, professor
Həsənov Ə.B.
İmza: _
09.09.2016-cı il
|
FAKÜLTƏ |
070104 Stomatologiya |
|
Fənnin kodu: |
İPF-B11 |
|
Fənnin növü: |
Məcburi |
|
Fənnin tədris semestri: |
S4, S5 |
|
Fənnin krediti: |
7 kredit |
|
Fənnin tədris forması: |
Əyani |
|
Fənnin tədris dili: |
Azərbaycan dili, rus dili, ingilis dili |
|
Fənni tədris edən müəllimlər: |
Kafedranın professor-müəllim heyəti |
|
Kafedranın telefon nömrələri: |
(+994) 12.595.85.18; (+994) 12.595.93.32 |
|
E-mail: |
PREREKVİZİTLƏR:
Ümumi patoloji anatomiyanın tədrisi üçün öncədən tədrisi zəruri olan fənlər:
1. İnsan anatomiyası; 2. Histologiya, embriologiya və sitologiya.
KOREKVİZİTLƏR:
Patoloji anatomiyanın tədrisi ilə eyni vaxtda patoloji fiziologiya fənninin də tədris olunması zəruridir.
POSTREKVİZİTLƏR:
Ümumi patoloji anatomiya fənnindən tədris semestrinin yekununa görə müvəffəq qiymət almayan tələbələr “Xüsusi patoloji anatomiya” fənnindən, Xüsusi patoloji anatomiya fənnindən tədris semestrinin yekununa görə müvəffəq qiymət almayan tələbələr bütün klinik fənlərdən dərslərə buraxılmamalıdırlar.
KURSUN TƏSVİRİ:
Bu fənndə patoloji anatomiyanın tədqiqat üsulları və müayinə obyektləri, hüceyrə patologiyası, ümumpatoloji proseslər: degenerasiya, hüceyrə ölümü, ölüm və meyit əlamətləri, qan və limfa dövranı pozğunluqları, iltihab, immun-patoloji proseslər, kompensator-mühafizə prosesləri və şişlər; həmçinin xüsusi patologiyanın bölmələri olaraq xüsusi patologiyaya giriş (xəstəliklərin nomenklaturası və təsnifatı, patoloji-anatomik diaqnoz, onun strukturu və tərtibi prinsipləri), ürək-damar sistemi xəstəlikləri (ürək qüsurları, vaskulitlər, ürəyin işemik xəstəlikləri və serebro-vaskulyar xəstəliklər), revmatik xəstəliklər, ağciyər xəstəlikləri, həzm traktı xəstəlikləri, qaraciyər və böyrək xəstəlikləri, daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri, daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin dishormonal, şişönü və şiş xəstəlikləri, hamiləlik patologiyaları, infeksion xəstəliklər (virus infeksiyaları, rikketsiozlar, bakterial hava-damcı və bakterial bağırsaq infeksiyaları, vərəm, sepsis və s.) bu kimi patologiyalar, onların etio-patogenezi, morfogenezi, ağırlaşmaları və tanatogenezi tələbələrə ətraflı tədris edilir.
Bunlarla yanaşı, fakültənin spesifikliyi nəzərə alınaraq tələbələrə həmçinin odontogen şişlər, çənə-üz nahiyəsinin şişəbənzər prosesləri və kistaları, diş xəstəlikləri (karies, pulpit, periodontit), parodontun xəstəlikləri (gingivit, parodontit, parodontoz, parodontomalar), ağızın selikli qişasının iltihabi xəstəlikləri (stomatit, xeylit, qlossit), çənə sümüklərinin xəstəlikləri (periostit, osteomielit) və ağız suyu vəzlərinin xəstəlikləri (sialoadenit, sialolitiaz) haqqında ətraflı məlumat verilir.
Patoloji anatomiyanın tədqiqat sahələrinə həmçinin kompyuter texnologiyası da daxil olmaqla elmi-texniki tərəqqinin müasir nailiyyətlərindən, eləcə də müasir patoloji anatomiyanın müayinə üsullarından (işıq mikroskopiyası, immunmorfologiya, histokimyəvi, immunhistokimyəvi, morfometrik, qaranlıq sahə, faza-kontrast, polyarizasion, lyuminessent mikroskopiyası, elektron mikroskopiyası, əldə edilmiş nəticələrin riyazi statistik analizləri və s.) istifadə etməklə xəstə orqanizmdə patoloji proseslər zamanı müxtəlif səviyyələrdə (orqanizm, orqan, toxuma, hüceyrə, ultrastruktur və molekulyar) inkişaf edən struktur dəyişiklikləri, onların etiologiyasını, patogenez və morfogenezlərini, tanatogenetik inkişaf mexanizmlərini, bu proseslərin forma və xarakterini, qarşılıqlı dinamik əlaqələrini, klinik-morfoloji forma və mərhələlərini, patomorfozunu öyrənmək aiddir.
Patoloji anatomiyanın tədrisi müddətində kafedranın tədris bazalarında dərs keçən tələbələr vaxtaşırı olaraq həmçinin meyit müayinələrində və biopsiya materiallarının makroskopik müayinələrində də iştirak edirlər.
KURSUN MƏQSƏDİ:
Patologiya fənninin əsas məqsədi ali tibb təhsili müəssisələrində istər həyatı, istərsə də postmortal dövrlərdə əsas etibarilə diaqnostik və ya elmi-tədqiqat məqsədlərilə ümumpatoloji proseslərin və müxtəlif xarakterli xəstəlik, sindrom və digər patoloji proseslərin struktur (morfoloji) və dinamik əsaslarının, xəstə orqanizmdə patoloji proseslər zamanı müxtəlif səviyyələrdə inkişaf edən struktur dəyişikliklərin etio-patogenetik, morfogenetik və tanatogenetik xüsusiyyətlərinin, əsas xəstəliklərin və onların ağırlaşmalarının inkişaf mexanizmlərinin, xəstəlik və digər bütün patoloji proseslərin ağırlıq dərəcələrinin morfoloji əsaslarının öyrənilməsi, bu sahələrdə tələbələrə ətraflı biliyin aşılanmasıdır.
KURSUN NƏTİCƏLƏRİ:
Patoloji anatomiya fənni tədris olunub qurtardıqdan sonra tələbələr ümumpatoloji proseslərin (hüceyrə patologiyası, parenximatoz, stromal-damar və qarışıq degenerativ dəyişikliklər, hüceyrə ölümü, qan və limfa dövranı pozğunluqları, iltihab, immun-patoloji proseslər, kompensator-mühafizə prosesləri və şişlər) və xəstəliklərin (ürək-damar sistemi xəstəlikləri, revmatik xəstəliklər, ağciyər, həzm traktı, qaraciyər və böyrək xəstəlikləri, daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri, daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin dishormonal, şişönü və şiş xəstəlikləri, infeksion xəstəliklər və s.) məzmununu, etio-patogenetik, morfogenetik və tanatogenetik, morfo-funksional xüsusiyyətlərini bilməli; onların makroskopik və mikroskopik preparatlarını təsvir etmək və yaxud da onların təsvirinə əsasən patoloji prosesin xarakteri barədə adekvat fikir irəli sürmək təcrübəsi əldə etməlidir.
Ümumi patologiya üzrə mühazirələr
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Qısa inkişaf tarixi. Patoloji-anatomik xidmət sahəsi, səhiyyə sistemində rolu və əhəmiyyəti. Toxuma zədələnmələri (alterasiya): morfoloji əlamətləri. Distrofiyalar. Ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2 |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. Daşların əmələ gəlməsi. Diş ərpi və diş daşı. Ağız suyu daşı xəstəliyi (sialolitiaz). |
2 |
|
3. |
Hüceyrə ölümü: nekroz və apoptoz. Klinik-morfoloji xüsusiyyətləri. Ölüm. Təsnifatı. Növləri. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
2 |
|
4. |
İltihab. Ümumi məlumat. Təsnifat prinsipləri. Ekssudativ iltihab. Proliferativ iltihab. Spesifik iltihablar. |
2 |
|
5. |
İmmun sistemin patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun-çatışmazlıq sindromları. Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
2 |
|
6. |
Şişlər. Ümumi məlumat. Təsnifat prinsipləri. Epitelial və mezenximal şişlər. Xərçəng. Sarkoma. |
2 |
|
7. |
Çənə sümüklərinin kistaları. Çənə sümüklərinin şişəbənzər törəmələri: fibroz displaziya, xeruvizm, eozinofil qranuloma. Çənə sümüklərinin odontogen və qeyri-odontogen şişləri. Parodontomalar. Ağız boşluğu üzvlərində və selikli qişada şişönü proseslər və şişlər. Ağız suyu vəzlərinin şişönü prosesləri və şişləri. |
2 |
|
Cəmi: 14 saat |
||
Xüsusi patologiya üzrə mühazirələr
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Xəstəliklər haqqında anlayış. Etiologiya və patogenez. Xəstəliklərin nomenklaturası və təsnifatı. Qan sistemi xəstəlikləri. Ürək-damar sistemi xəstəlikləri. Ateroskleroz və hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. |
2 |
|
2. |
Revmatik xəstəliklər. |
2 |
|
3. |
Ağciyər xəstəlikləri. Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
2 |
|
4. |
Qaraciyər xəstəlikləri. Böyrək xəstəlikləri. |
2 |
|
5. |
İnfeksion xəstəliklər. Virus infeksiyaları. Bakterial infeksiyalar. Vərəm. Sepsis. Odontogen sepsis. |
2 |
|
6. |
Karies. Dişlərin qeyri-karioz dəyişiklikləri. Pulpit. Periodontit. |
2 |
|
7. |
Diş ətinin və parodontun xəstəlikləri: gingivit, parodontit, parodontoz. Ağız suyu vəzlərinin xəstəlikləri. Çənənin xəstəlikləri (periostit, osteomielit). |
2 |
|
Cəmi: 14 saat |
||
Ümumi patologiya üzrə praktik məşğələlər
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Təşrih. Hüceyrə patologiyası. |
2 |
|
2. |
Distrofiyalar haqqında ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2 |
|
3 |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. |
2 |
|
4. |
Qarışıq distrofiyalar. Hüceyrə ölümü (nekroz, apoptoz). Ölüm. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
2 |
|
5. |
Kollokvium. |
2 |
|
6. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
2 |
|
7. |
İltihab haqqında ümumi məlumat. Ekssudativ iltihablar. Proliferativ iltihablar. Spesifik iltihablar. |
2 |
|
8. |
İmmun patoloji proseslər. Timusun patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun çatışmazlıq sindromları. |
2 |
|
9. |
Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
2 |
|
10 |
Kollokvium. |
2 |
|
11. |
Şişlər haqqında ümumi məlumat. |
2 |
|
12. |
Epitel toxumasının şişləri. Ayrı-ayrı üzvlərin xərçəngi (Ağciyər xərçəngi. Mədə xərçəngi. Kolo-rektal xərçəng). Mezenximal şişlər. Sinir sisteminin şişləri. Melanin əmələ gətirən toxumanın şişləri. |
2 |
|
13. |
Qan sistemi xəstəlikləri (Qan sisteminin şişləri. Anemiyalar). |
2 |
|
14. |
Odontogen şişlər. Çənə-üz nahiyəsinin şişəbənzər prosesləri və kistaları. Ağzın selikli qişasının, ağız boşluğu üzvlərinin və ağız suyu vəzlərinin şişönü prosesləri və şişləri. |
2 |
|
15. |
Kollokvium Yekun dərs. |
3 |
|
Cəmi: 31 saat |
||
Xüsusi patologiya üzrə praktik məşğələlər
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Ürək-damar sistemi xəstəlikləri. Ateroskleroz. |
4 |
|
2. |
Hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebro-vaskulyar xəstəlik. |
4 |
|
3. |
Revmatik xəstəliklər. |
4 |
|
4. |
Ağciyər xəstəlikləri. |
4 |
|
Kollokvium. |
||
|
5. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. Qaraciyər xəstəlikləri. |
4 |
|
6. |
Böyrək xəstəlikləri. Daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri. |
4 |
|
7. |
İnfeksion xəstəliklər, ümumi məlumat. Virus infeksiyaları (Qrip. Qızılca. Poliomielit. İİV-infeksiya). Rikketsiozlar (Səpkili yatalaq). |
4 |
|
8. |
Bakterial hava-damcı infeksiyaları (Difteriya. Skarlatina. Meninqokokk infeksiyaları). |
4 |
|
Kollokvium. |
||
|
9. |
Bakterial bağırsaq infeksiyaları (Qarın yatalağı. Vəba. Dizenteriya). Vərəm. Sepsis. |
4 |
|
10. |
Diş xəstəlikləri (Karies. Pulpit. Periodontit). Parodontun xəstəlikləri (Gingivit. Parodontit. Parodontoz. Parodontomalar). |
4 |
|
11. |
Ağızın selikli qişasının iltihabi xəstəlikləri (Stomatit. Xeylit. Qlossit). Çənə sümüklərinin xəstəlikləri (Periostit. Osteomielit). Ağız suyu vəzlərinin xəstəlikləri (Sialoadenit. Sialolitiaz). |
4 |
|
12. |
Kollokvium. |
2 |
|
Cəmi: 46 saat |
||
Patoloji anatomiyanın istər ümumi patologiya, istərsə də xüsusi patologiya üzrə bütün mövzuları üzrə mühazirə və praktik məşqələ mətnləri, həmçinin nümunəvi testləri elektron formatda tərtib edilir və Azərbaycan Tibb Universitetinin “Virtual Test Mərkəzi”nə təhvil verilir, universitetin saytında yerləşdirilir.
Fənn üzrə testlər bu mətnlərə uyğun tərtib edilir.
QİYMƏTLƏNDİRMƏ:
Patoloji anatomiya üzrə krediti toplamaq üçün lazımi 100 balın toplanması aşağıdakı kimi həyata keçirilir:
50 bal – imtahana qədər.
O cümlədən:
10 bal – dərsə davamiyyət;
10 bal – sərbəst iş;
30 bal – praktik məşqələlərdən toplanacaq ballardır.
Hər semestr ərzində 3 dəfə kollokvium keçirilməsi nəzərdə tutulur (minimum 3). Kollokviumda iştirak etmədikdə jurnalda 0 (sıfır) bal qeyd olunacaqdır.
50 bal imtahanda toplanacaqdır.
İmtahan test üsulu ilə universitetin “Virtual Test Mərkəzi”ndə keçiriləcəkdir. Test 50 sualdan ibarət olacaqdır. Hər bir sual 1 baldır. Səhv cavablanan suallar düzgün cavablanan sualların ballarını silmir.
QEYD:
İmtahanda minimum 17 bal toplanmasa, imtahana qədər yığılan ballar toplanılmayacaq. İmtahanda və imtahana qədər toplanan ballar cəmlənir və yekun miqdarı aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:
A – “Əla” – 91 – 100
B – “Çox yaxşı” – 81 – 90
C – “Yaxşı” – 71 – 80
D – “Kafi” – 61 – 70
E – “Qənaətbəxş” – 51 – 60
F – “Qeyri-kafi” – 51 baldan aşağı.
SƏRBƏST İŞ:
Semestr ərzində 10 sərbəst iş tapşırığı verilir. Hər tapşırığın yerinə yetirilməsi 1 balla qiymətləndirilir.
Sərbəst iş yazılı formada, world faylı formasında, həcmi 1-2 səhifə (şrift 12 pt) olmalıdır.
Hər bir sərbəst iş tələbənin fərdi fikirlərinin məcmusu olduğuna görə plagiat yolverilməzdir.
Sərbəst işlərin mövzuları və təhvil verilməsinin son tarixi
Ümumi patologiya üzrə:
|
№ |
Mövzu |
Son tarix |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Hüceyrə patologiyası. Təşrih. Distrofiyalar (degenerasiya) haqqında ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2-ci həftə |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
3-cü həftə |
|
3. |
Hüceyrə ölümü (nekroz, apoptoz). Ölüm. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
4-cü həftə |
|
4. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
5-ci həftə |
|
5. |
İltihab haqqında ümumi məlumat. Ekssudativ iltihablar. Proliferativ iltihablar. Spesifik iltihablar. |
6-cı həftə |
|
6. |
İmmun patoloji proseslər. Timusun patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun çatışmazlıq sindromları Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
7-ci həftə |
|
7. |
Şişlər haqqında ümumi məlumat. |
8-ci həftə |
|
8. |
Epitel toxumasının şişləri. Ayrı-ayrı üzvlərin xərçəngi (Ağciyər xərçəngi. Mədə xərçəngi. Kolo-rektal xərçəng. Uşaqlığın xərçəngi). |
9-cu həftə |
|
9. |
Mezenximal şişlər. Melanin əmələ gətirən toxumanın şişləri. Sinir sisteminin şişləri. Qan sisteminin xəstəlikləri (Qan sisteminin şişləri. Anemiyalar). |
10-cu həftə |
|
10. |
Çənə sümüklərinin odontogen və qeyri-odontogen şişləri. Parodontomalar. |
11-ci həftə |
Sərbəst işlərin mövzuları və təhvil verilməsinin son tarixi
Xüsusi patologiya üzrə:
|
№ |
Mövzu |
Son tarix |
|
1. |
Ürək-damar sistemi xəstəlikləri (endokarditlər, miokarditlər, perikarditlər). Anadangəlmə və qazanılmış ürək qüsurları. Vaskulitlər. Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebro-vaskulyar xəstəlik. Revmatik xəstəliklər. |
2-ci həftə |
|
2. |
Ağciyər xəstəlikləri. |
3-cü həftə |
|
3. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
4-cü həftə |
|
4. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
5-ci həftə |
|
5. |
Böyrək xəstəlikləri. |
6-cı həftə |
|
6. |
Daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. |
7-ci həftə |
|
7. |
İnfeksion xəstəliklər haqqında ümumi məlumat. Virus infeksiyaları (Qrip. Qızılca. Poliomielit. İİV-infeksiya). Rikketsiozlar (Səpkili yatalaq). |
8-ci həftə |
|
8. |
Bakterial hava-damcı infeksiyaları (Difteriya. Skarlatina. Meninqokokk infeksiyaları). Bakterial bağırsaq infeksiyaları (Qarın yatalağı. Vəba. Dizenteriya). |
9-cu həftə |
|
9. |
Vərəm. Sepsis. |
10-cu həftə |
|
10. |
Karies. Dişlərin qeyri-karioz dəyişiklikləri. Pulpit. Periodontit. Diş ətinin və parodontun xəstəlikləri: gingivit, parodontit, parodontoz. Ağız suyu vəzlərinin xəstəlikləri. Çənənin xəstəlikləri (periostit, osteomielit). |
11-ci həftə |
Son tarixdən sonra təqdim olunan sərbəst işlər səbəbindən asılı olmayaraq nəzərə alınmayacaqdır.
Sərbəst işlərin nəticələri jurnalda yazılır.
SİLLABUS – İŞÇİ TƏDRİS PROQRAMI
Bakalavr təhsilinin məzmunu tədris prosesinin planlaşdırılmasını, onun həyata keçirilməsinin forma və metodlarını, tədris yükünün həcmini, tədris mərhələlərinin (semestrlərin) müddətini, tədris növlərini (mühazirə, praktik məşğələ, laboratoriya və s.) ayrı-ayrı fənlərin həcminin, ixtisaslar üzrə təhsil proqramlarına qoyulan tələbləri əhatə edir.
Tədris prosesinin planlaşdırılması və təşkili tədris planları (nümunəvi işçi və fərdi) və fənlər üzrə işçi proqramları əsasında həyata keçirilir. Həmin sənədlərin forması və strukturu ali təhsil müəssisəsi tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Fənn proqramları ixtisaslar üzrə ali təhsil proqramlarının tələblərinə uyğun olaraq ali təhsil müəssisələri tərəfindən hazırlanır və mavafiq qaydada Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilir. Fənn proqramları əsasında işçi proqramlar (sillabuslar) hazırlanır və ali təhsil müəssisələri tərəfindən təsdiq edilir.
İşçi tədris proqramı (sillabus) – fənnin müvafiq proqramı əsasında hazırlanan və özündə tədris olunan fənnin təsvirini, onun hədəf və məqsədini, qısa məzmununu, dərslərin müddətini və növlərini, tələbənin müstəqil işi üçün tapşırıqları, onların yerinə yetirilməsi müddətini, məsləhət saatlarını, müəllim haqqında məlumatı, müəllimin tələblərini, qiymətləndirmə meyarlarını, aralıq qiymətləndirilmə cədvəlini, istifadə olunan ədəbiyyatın siyahısını özündə əks etdirən sənəddir.
ƏDƏBİYYAT VƏ MATERİALLAR:
1. Həsənov Ə.B. Patoloji anatomiya. Dərslik. Bakı, 2003. – 780 s.
2. Həsənov Ə.B. Patoloji anatomiya üzrə test sualları. Dərslik. Bakı, 2006. – 450 s.
3. Серов В.В., Струков А.И. Патологическая анатомия. Москва, 2010. – 687 с.
4. Пальцев М.А., Коваленко В.Л., Аничков Н.М. Руководство по биопсийно-секционному курсу. Москва, 2002. – 255 с.
5. Серов В.В., Ярыгин Н.Е., Пауков В.С. Патологическая анатомия. Атлас. Москва, 1986. – 368 с.
KURS İŞİ:
Patoloji anatomiya fənni üzrə kurs işi nəzərdə tutulmur.
TƏCRÜBƏ:
Patoloji anatomiya fənni üzrə istehsalat təcrübəsi nəzərdə tutulmur.
TƏCRÜBƏ:
Patoloji anatomiya fənni üzrə istehsalat təcrübəsi nəzərdə tutulmur.
Azərbaycan Tibb Universiteti
PATOLOJİ ANATOMİYA
fənni üzrə
İŞÇİ TƏDRİS PROQRAMI
(SİLLABUS)
«TƏSDİQ EDİRƏM»
«Patoloji anatomiya»
kafedrasının müdiri, professor
Həsənov Ə.B.
İmza: _
09.09.2016-cı il
|
FAKÜLTƏ |
070102 – Hərbi-tibbi |
|
Fənnin kodu: |
İPF-B11 |
|
Fənnin növü: |
Məcburi |
|
Fənnin tədris semestri: |
S5, S6 |
|
Fənnin krediti: |
9 kredit |
|
Fənnin tədris formasi: |
Əyani |
|
Fənnin tədris dili: |
Azərbaycan dili |
|
Fənni tədris edən müəllimlər: |
Kafedranın professor-müəllim heyəti |
|
Kafedranin telefon nömrələri: |
(+994) 12.595.85.18; (+994) 12.595.93.32 |
|
E-mail: |
PREREKVİZİTLƏR:
Ümumi patoloji anatomiyanın tədrisi üçün öncədən tədrisi zəruri olan fənlər:
1. İnsan anatomiyası; 2. Histologiya və embriologiya.
KOREKVİZİTLƏR:
Patoloji anatomiyanın tədrisi ilə eyni vaxtda patoloji fiziologiya fənninin də tədris olunması zəruridir.
POSTREKVİZİTLƏR:
Ümumi patoloji anatomiya fənnindən tədris semestrinin yekununa görə müvəffəq qiymət almayan tələbələr “Xüsusi patoloji anatomiya” fənnindən, Xüsusi patoloji anatomiya fənnindən tədris semestrinin yekununa görə müvəffəq qiymət almayan tələbələr bütün klinik fənlərdən dərslərə buraxılmamalıdırlar.
KURSUN TƏSVİRİ:
Bu fənndə patoloji anatomiyanın tədqiqat üsulları və müayinə obyektləri, hüceyrə patologiyası, ümumpatoloji proseslər: degenerasiya, hüceyrə ölümü, ölüm və meyit əlamətləri, qan və limfa dövranı pozğunluqları, iltihab, immun-patoloji proseslər, kompensator-mühafizə prosesləri və şişlər; həmçinin xüsusi patologiyanın bölmələri olaraq xüsusi patologiyaya giriş (xəstəliklərin nomenklaturası və təsnifatı, patoloji-anatomik diaqnoz, onun strukturu və tərtibi prinsipləri), ürək-damar sistemi xəstəlikləri (ürək qüsurları, vaskulitlər, ürəyin işemik xəstəlikləri və serebro-vaskulyar xəstəliklər), revmatik xəstəliklər, ağciyər xəstəlikləri, həzm traktı xəstəlikləri, qara ciyər və böyrək xəstəlikləri, daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri, daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin dishormonal, şişönü və şiş xəstəlikləri, hamiləlik patologiyaları, infeksion xəstəliklər (virus infeksiyaları, rikketsiozlar, bakterial hava-damcı və bakterial bağırsaq infeksiyaları, vərəm, sepsis və s.) bu kimi patologiyalar, onların etio-patogenezi, morfogenezi, ağırlaşmaları və tanatogenezi tələbələrə ətraflı tədris edilir.
Patoloji anatomiyanın tədqiqat sahələrinə həmçinin kompyuter texnologiyası da daxil olmaqla elmi-texniki tərəqqinin müasir nailiyyətlərindən, eləcə də müasir patoloji anatomiyanın müayinə üsullarından (işıq mikroskopiyası, immunmorfologiya, histokimyəvi, immunhistokimyəvi, morfometrik, qaranlıq sahə, faza-kontrast, polyarizasion, lyuminessent mikroskopiyası, elektron mikroskopiyası, əldə edilmiş nəticələrin riyazi statistik analizləri və s.) istifadə etməklə xəstə orqanizmdə patoloji proseslər zamanı müxtəlif səviyyələrdə (orqanizm, orqan, toxuma, hüceyrə, ultrastruktur və molekulyar) inkişaf edən struktur dəyişiklikləri, onların etiologiyasını, patogenez və morfogenezlərini, tanatogenetik inkişaf mexanizmlərini, bu proseslərin forma və xarakterini, qarşılıqlı dinamik əlaqələrini, klinik-morfoloji forma və mərhələlərini, patomorfozunu öyrənmək aiddir.
Patoloji anatomiyanın tədrisi müddətində kafedranın tədris bazalarında dərs keçən tələbələr vaxtaşırı olaraq həmçinin meyit müayinələrində və biopsiya materiallarının makroskopik müayinələrində də iştirak edirlər.
KURSUN MƏQSƏDİ:
Patologiya fənninin əsas məqsədi ali tibb təhsili müəssisələrində istər həyati, istərsə də postmortal dövrlərdə əsas etibarilə diaqnostik və ya elmi-tədqiqat məqsədlərilə ümumpatoloji proseslərin və müxtəlif xarakterli xəstəlik, sindrom və digər patoloji proseslərin struktur (morfoloji) və dinamik əsaslarının, xəstə orqanizmdə patoloji proseslər zamanı müxtəlif səviyyələrdə inkişaf edən struktur dəyişikliklərin etio-patogenetik, morfogenetik və tanatogenetik xüsusiyyətlərinin, əsas xəstəliklərin və onların ağırlaşmalarının inkişaf mexanizmlərinin, xəstəlik və digər bütün patoloji proseslərin ağırlıq dərəcələrinin morfoloji əsaslarının öyrənilməsi, bu sahələrdə kursantlara ətraflı biliyin aşılanmasıdır.
KURSUN NƏTİCƏLƏRİ:
Patoloji anatomiya fənni tədris olunub qurtardıqdan sonra kursantlar ümumpatoloji proseslərin (hüceyrə patologiyası, parenximatoz, stromal-damar və qarışıq degenerativ dəyişikliklər, hüceyrə ölümü, qan və limfa dövranı pozğunluqları, iltihab, immun-patoloji proseslər, kompensator-mühafizə prosesləri və şişlər) və xəstəliklərin (ürək-damar sistemi xəstəlikləri, revmatik xəstəliklər, ağciyər, həzm traktı, qara ciyər və böyrək xəstəlikləri, daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri, daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin dishormonal, şişönü və şiş xəstəlikləri, hamiləlik patologiyaları, infeksion xəstəliklər və s.) məzmununu, etio-patogenetik, morfogenetik və tanatogenetik, morfo-funksional xüsusiyyətlərini bilməli; onların makroskopik və mikroskopik preparatlarını təsvir etmək və yaxud da onların təsvirinə əsasən patoloji prosesin xarakteri barədə adekvat fikir irəli sürmək təcrübəsi əldə etməlidir.
Ümumi patologiya üzrə mühazirələr
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Qısa inkişaf tarixi. Patoloji-anatomik xidmət sahəsi, səhiyyə sistemində rolu və əhəmiyyəti. Toxuma zədələnmələri (alterasiya): morfoloji əlamətləri. Distrofiyalar. Ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2 |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
2 |
|
3. |
Hüceyrə ölümü: nekroz və apoptoz. Klinik-morfoloji xüsusiyyətləri. Ölüm. Təsnifatı. Növləri. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
2 |
|
4. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
2 |
|
5. |
İltihab. Ümumi məlumat. Təsnifat prinsipləri. Ekssudativ iltihab. Proliferativ iltihab. Spesifik iltihablar. |
2 |
|
6. |
İmmun sistemin patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun-çatışmazlıq sindromları. Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
2 |
|
7. |
Şişlər. Ümumi məlumat. Təsnifat prinsipləri. Xoş və bəd xassəli şişlərin xüsusiyyətləri. Qan sisteminin xəstəlikləri. |
2 |
|
Cəmi: 14 saat |
||
Xüsusi patologiya üzrə mühazirələr
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Xəstəliklər haqqında anlayış. Etiologiya və patogenez. Xəstəliklərin nomenklaturası və təsnifatı. Ürək-damar sistemi xəstəlikləri. Ümumi iməlumat. Təsnifatı. Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebrovaskulyar xəstəliklər. |
2 |
|
2. |
Revmatik xəstəliklər. |
2 |
|
3. |
Ağciyər xəstəlikləri. |
2 |
|
4. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri.. |
2 |
|
5. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
2 |
|
6. |
Böyrək xəstəlikləri. Endokrin vəzlərin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. Hamiləlik patologiyaları. |
2 |
|
7. |
İnfeksion xəstəliklər. Virus infeksiyaları. Bakterial infeksiyalar. Vərəm. Sepsis. |
2 |
|
Cəmi: 14 saat |
||
Ümumi patologiya üzrə praktik məşğələlər
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Təşrih. Hüceyrə patologiyası. Distrofiyalar haqqında ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
4 |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
4 |
|
3. |
Hüceyrə ölümü (nekroz, apoptoz). Ölüm. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
4 |
|
4. |
Kollokvium. |
4 |
|
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
||
|
5. |
İltihab haqqında ümumi məlumat. Ekssudativ iltihablar. Proliferativ iltihablar. Spesifik iltihablar. |
4 |
|
6. |
İmmun patoloji proseslər. Timusun patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun çatışmazlıq sindromları. |
4 |
|
7. |
Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
4 |
|
8. |
Kollokvium. |
4 |
|
Şişlər haqqında ümumi məlumat. |
||
|
9. |
Epitel toxumasının şişləri. Ayrı-ayrı üzvlərin xərçəngi (Ağciyər xərçəngi. Mədə xərçəngi. Kolo-rektal xərçəng). |
4 |
|
10. |
Mezenximal şişlər. Sinir sisteminin şişləri. Melanin əmələ gətirən toxumanın şişləri. |
4 |
|
11. |
Qan sistemi xəstəlikləri (Qan sisteminin şişləri. Anemiyalar). |
4 |
|
12. |
Kollokvium. |
2 |
|
Cəmi: 46 saat |
||
Xüsusi patologiya üzrə praktik məşğələlər
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Nozologiya. Patoloji-anatomik diaqnoz. Yatrogeniya. Klinik və patoloji-anatomik diaqnozlar arasındakı uyğunsuzluqlar, kateqoriyaları. Ürək-damar sistemi xəstəlikləri (Endokarditlər, miokarditlər, perikarditlər. Ürək qüsurları. Vaskulitlər). |
4 |
|
2. |
Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. |
4 |
|
3. |
Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebro-vaskulyar xəstəlik. |
4 |
|
4. |
Revmatik xəstəliklər. |
4 |
|
5. |
Kollokvium. |
4 |
|
Ağciyər xəstəlikləri. |
||
|
6. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
4 |
|
7. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
4 |
|
8. |
Böyrək xəstəlikləri. |
4 |
|
9. |
Daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. Hamiləlik patologiyaları. |
4 |
|
10. |
Kollokvium. |
4 |
|
İnfeksion xəstəliklər, ümumi məlumat. |
||
|
11. |
Virus infeksiyaları (Qrip. Qızılca. Poliomielit. İİV-infeksiya). Rikketsiozlar (Səpkili yatalaq). |
4 |
|
12. |
Bakterial hava-damcı infeksiyaları (Difteriya. Skarlatina. Meninqokok infeksiyaları). Bakterial bağırsaq infeksiyaları (Qarın yatalağı. Vəba. Dizenteriya). |
4 |
|
13. |
Vərəm. Sepsis. |
4 |
|
14 |
Perinatal patologiyalar. |
4 |
|
15. |
Prenatal patologiyalar |
4 + 1 |
|
Kollokvium. |
||
|
Cəmi: 61 saat |
||
Patoloji anatomiyanın istər ümumi patologiya, istərsə də xüsusi patologiya üzrə bütün mövzuları üzrə mühazirə və praktik məşqələ mətnləri, həmçinin nümunəvi testləri elektron formatda tərtib edilir və Azərbaycan Tibb Universitetinin “Virtual Test Mərkəzi”nə təhvil verilir, universitetin saytında yerləşdirilir.
Fənn üzrə testlər bu mətnlərə uyğun tərtib edilir.
QİYMƏTLƏNDİRMƏ:
Patoloji anatomiya üzrə krediti toplamaq üçün lazımi 100 balın toplanması aşağıdakı kimi həyata keçirilir:
50 bal – imtahana qədər.
O cümlədən:
10 bal – dərsə davamiyyət;
10 bal – sərbəst iş;
30 bal – praktik məşqələlərdən toplanacaq ballardır.
Hər semestr ərzində 3 dəfə kollokvium keçirilməsi nəzərdə tutulur (minimum 3). Kollokviumda iştirak etmədikdə jurnalda 0 (sıfır) bal qeyd olunacaqdır.
50 bal imtahanda toplanacaqdır.
İmtahan test üsulu ilə universitetin “Virtual Test Mərkəzi”ndə keçiriləcəkdir. Test 50 sualdan ibarət olacaqdır. Hər bir sual 1 baldır. Səhv cavablanan suallar düzgün cavablanan sualların ballarını silmir.
QEYD:
İmtahanda minimum 17 bal toplanmasa, imtahana qədər yığılan ballar toplanılmayacaq. İmtahanda və imtahana qədər toplanan ballar cəmlənir və yekun miqdarı aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:
A – “Əla” – 91 – 100
B – “Çox yaxşı” – 81 – 90
C – “Yaxşı” – 71 – 80
D – “Kafi” – 61 – 70
E – “Qənaətbəxş” – 51 – 60
F – “Qeyri-kafi” – 51 baldan aşağı.
SƏRBƏST İŞ:
Semestr ərzində 10 sərbəst iş tapşırığı verilir. Hər tapşırığın yerinə yetirilməsi 1 balla qiymətləndirilir.
Sərbəst iş yazılı formada, world faylı formasında, həcmi 1-2 səhifə (şrift 12 pt) olmalıdır.
Hər bir sərbəst iş tələbənin fərdi fikirlərinin məcmusu olduğuna görə plagiat yolverilməzdir.
Sərbəst işlərin mövzuları və təhvil verilməsinin son tarixi
Ümumi patologiya üzrə:
|
№ |
Mövzu |
Son tarix |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Hüceyrə patologiyası. Təşrih. Distrofiyalar (degenerasiya) haqqında ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2-ci həftə |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
3-cü həftə |
|
3. |
Hüceyrə ölümü (nekroz, apoptoz). Ölüm. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
4-cü həftə |
|
4. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
5-ci həftə |
|
5. |
İltihab haqqında ümumi məlumat. Ekssudativ iltihablar. Proliferativ iltihablar. Spesifik iltihablar. |
6-cı həftə |
|
6. |
İmmun patoloji proseslər. Timusun patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun çatışmazlıq sindromları Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
7-ci həftə |
|
7. |
Şişlər haqqında ümumi məlumat. |
8-ci həftə |
|
8. |
Epitel toxumasının şişləri. Ayrı-ayrı üzvlərin xərçəngi (Ağ ciyər xərçəngi. Mədə xərçəngi. Kolo-rektal xərçəng. Uşaqlığın xərçəngi). |
9-cu həftə |
|
9. |
Mezenximal şişlər. Melanin əmələ gətirən toxumanın şişləri. Sinir sisteminin şişləri. |
10-cu həftə |
|
10. |
Qan sisteminin şişləri. Anemiyalar. |
11-ci həftə |
Sərbəst işlərin mövzuları və təhvil verilməsinin son tarixi
Xüsusi patologiya üzrə:
|
№ |
Mövzu |
Son tarix |
|
1. |
Ürək-damar sistemi xəstəlikləri (endokarditlər, miokarditlər, perikarditlər). Anadangəlmə və qazanılmış ürək qüsurları. Vaskulitlər. Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebro-vaskulyar xəstəlik. Revmatik xəstəliklər. |
2-ci həftə |
|
2. |
Ağciyər xəstəlikləri. |
3-cü həftə |
|
3. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
4-cü həftə |
|
4. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
5-ci həftə |
|
5. |
Böyrək xəstəlikləri. |
6-cı həftə |
|
6. |
Daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. |
7-ci həftə |
|
7. |
İnfeksion xəstəliklər haqqında ümumi məlumat. Virus infeksiyaları (Qrip. Qızılca. Poliomielit. İİV-infeksiya). Rikketsiozlar (Səpkili yatalaq). |
8-ci həftə |
|
8. |
Bakterial hava-damcı infeksiyaları (Difteriya. Skarlatina. Meninqokok infeksiyaları). Bakterial bağırsaq infeksiyaları (Qarın yatalağı. Vəba. Dizenteriya). |
9-cu həftə |
|
9. |
Vərəm. Sepsis. |
10-cu həftə |
|
10. |
Prenatal patologiyalar. Perinatal patologiyalar. |
11-ci həftə |
Son tarixdən sonra təqdim olunan sərbəst işlər səbəbindən asılı olmayaraq nəzərə alınmayacaqdır.
Sərbəst işlərin nəticələri jurnalda yazılır.
SİLLABUS – İŞÇİ TƏDRİS PROQRAMI
Bakalavr təhsilinin məzmunu tədris prosesinin planlaşdırılmasını, onun həyata keçirilməsinin forma və metodlarını, tədris yükünün həcmini, tədris mərhələlərinin (semestrlərin) müddətini, tədris növlərini (mühazirə, praktik məşğələ, laboratoriya və s.) ayrı-ayrı fənlərin həcminin, ixtisaslar üzrə təhsil proqramlarına qoyulan tələbləri əhatə edir.
Tədris prosesinin planlaşdırılması və təşkili tədris planları (nümunəvi işçi və fərdi) və fənlər üzrə işçi proqramları əsasında həyata keçirilir. Həmin sənədlərin forması və strukturu ali təhsil müəssisəsi tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Fənn proqramları ixtisaslar üzrə ali təhsil proqramlarının tələblərinə uyğun olaraq ali təhsil müəssisələri tərəfindən hazırlanır və mavafiq qaydada Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilir. Fənn proqramları əsasında işçi proqramlar (sillabuslar) hazırlanır və ali təhsil müəssisələri tərəfindən təsdiq edilir.
İşçi tədris proqramı (sillabus) – fənnin müvafiq proqramı əsasında hazırlanan və özündə tədris olunan fənnin təsvirini, onun hədəf və məqsədini, qısa məzmununu, dərslərin müddətini və növlərini, tələbənin müstəqil işi üçün tapşırıqları, onların yerinə yetirilməsi müddətini, məsləhət saatlarını, müəllim haqqında məlumatı, müəllimin tələblərini, qiymətləndirmə meyarlarını, aralıq qiymətləndirilmə cədvəlini, istifadə olunan ədəbiyyatın siyahısını özündə əks etdirən sənəddir.
ƏDƏBİYYAT VƏ MATERİALLAR:
1. Həsənov Ə.B. Patoloji anatomiya. Dərslik. Bakı, 2003. – 780 s.
2. Həsənov Ə.B. Patoloji anatomiya üzrə test sualları. Dərslik. Bakı, 2006. – 450 s.
3. Серов В.В., Струков А.И. Патологическая анатомия. Москва, 2010. – 687 с.
4. Пальцев М.А., Коваленко В.Л., Аничков Н.М. Руководство по биопсийно-секционному курсу. Москва, 2002. – 255 с.
5. Серов В.В., Ярыгин Н.Е., Пауков В.С. Патологическая анатомия. Атлас. Москва, 1986. – 368 с.
KURS İŞİ:
Patoloji anatomiya fənni üzrə kurs işi nəzərdə tutulmur.
TƏCRÜBƏ:
Patoloji anatomiya fənni üzrə istehsalat təcrübəsi nəzərdə tutulmur.
Azərbaycan Tibb Universiteti
PATOLOJİ ANATOMİYA
fənni üzrə
İŞÇİ TƏDRİS PROQRAMI
(SİLLABUS)
«TƏSDİQ EDİRƏM»
«Patoloji anatomiya»
kafedrasının müdiri, professor
Həsənov Ə.B.
İmza: _
09.09.2016-cı il
|
FAKÜLTƏ |
070103 Tibbi-profilaktika |
|
Fənnin kodu: |
İPF-B11 |
|
Fənnin növü: |
Məcburi |
|
Fənnin tədris semestri: |
S5, S6 |
|
Fənnin krediti: |
6 kredit |
|
Fənnin tədris formasi: |
Əyani |
|
Fənnin tədris dili: |
Azərbaycan dili, rus dili |
|
Fənni tədris edən müəllimlər: |
Kafedranın professor-müəllim heyəti |
|
Kafedranın telefon nömrələri: |
(+994) 12.595.85.18; (+994) 12.595.93.32 |
|
E-mail: |
PREREKVİZİTLƏR:
Ümumi patoloji anatomiyanın tədrisi üçün öncədən tədrisi zəruri olan fənlər:
1. İnsan anatomiyası; 2. Histologiya və embriologiya.
KOREKVİZİTLƏR:
Patoloji anatomiyanın tədrisi ilə eyni vaxtda patoloji fiziologiya fənninin də tədris olunması zəruridir.
POSTREKVİZİTLƏR:
Ümumi patoloji anatomiya fənnindən tədris semestrinin yekununa görə müvəffəq qiymət almayan tələbələr “Xüsusi patoloji anatomiya” fənnindən, Xüsusi patoloji anatomiya fənnindən tədris semestrinin yekununa görə müvəffəq qiymət almayan tələbələr bütün klinik fənlərdən dərslərə buraxılmamalıdırlar.
KURSUN TƏSVİRİ:
Bu fənndə patoloji anatomiyanın tədqiqat üsulları və müayinə obyektləri, hüceyrə patologiyası, ümumpatoloji proseslər: degenerasiya, hüceyrə ölümü, ölüm və meyit əlamətləri, qan və limfa dövranı pozğunluqları, iltihab, immun-patoloji proseslər, kompensator-mühafizə prosesləri və şişlər; həmçinin xüsusi patologiyanın bölmələri olaraq xüsusi patologiyaya giriş (xəstəliklərin nomenklaturası və təsnifatı, patoloji-anatomik diaqnoz, onun strukturu və tərtibi prinsipləri), ürək-damar sistemi xəstəlikləri (ürək qüsurları, vaskulitlər, ürəyin işemik xəstəlikləri və serebro-vaskulyar xəstəliklər), revmatik xəstəliklər, ağciyər xəstəlikləri, həzm traktı xəstəlikləri, qara ciyər və böyrək xəstəlikləri, daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri, daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin dishormonal, şişönü və şiş xəstəlikləri, hamiləlik patologiyaları, infeksion xəstəliklər (virus infeksiyaları, rikketsiozlar, bakterial hava-damcı və bakterial bağırsaq infeksiyaları, vərəm, sepsis və s.) bu kimi patologiyalar, onların etio-patogenezi, morfogenezi, ağırlaşmaları və tanatogenezi tələbələrə ətraflı tədris edilir.
Patoloji anatomiyanın tədqiqat sahələrinə həmçinin kompyuter texnologiyası da daxil olmaqla elmi-texniki tərəqqinin müasir nailiyyətlərindən, eləcə də müasir patoloji anatomiyanın müayinə üsullarından (işıq mikroskopiyası, immunmorfologiya, histokimyəvi, immunhistokimyəvi, morfometrik, qaranlıq sahə, faza-kontrast, polyarizasion, lyuminessent mikroskopiyası, elektron mikroskopiyası, əldə edilmiş nəticələrin riyazi statistik analizləri və s.) istifadə etməklə xəstə orqanizmdə patoloji proseslər zamanı müxtəlif səviyyələrdə (orqanizm, orqan, toxuma, hüceyrə, ultrastruktur və molekulyar) inkişaf edən struktur dəyişiklikləri, onların etiologiyasını, patogenez və morfogenezlərini, tanatogenetik inkişaf mexanizmlərini, bu proseslərin forma və xarakterini, qarşılıqlı dinamik əlaqələrini, klinik-morfoloji forma və mərhələlərini, patomorfozunu öyrənmək aiddir.
Patoloji anatomiyanın tədrisi müddətində kafedranın tədris bazalarında dərs keçən tələbələr vaxtaşırı olaraq həmçinin meyit müayinələrində və biopsiya materiallarının makroskopik müayinələrində də iştirak edirlər.
KURSUN MƏQSƏDİ:
Patologiya fənninin əsas məqsədi ali tibb təhsili müəssisələrində istər həyati, istərsə də postmortal dövrlərdə əsas etibarilə diaqnostik və ya elmi-tədqiqat məqsədlərilə ümumpatoloji proseslərin və müxtəlif xarakterli xəstəlik, sindrom və digər patoloji proseslərin struktur (morfoloji) və dinamik əsaslarının, xəstə orqanizmdə patoloji proseslər zamanı müxtəlif səviyyələrdə inkişaf edən struktur dəyişikliklərin etio-patogenetik, morfogenetik və tanatogenetik xüsusiyyətlərinin, əsas xəstəliklərin və onların ağırlaşmalarının inkişaf mexanizmlərinin, xəstəlik və digər bütün patoloji proseslərin ağırlıq dərəcələrinin morfoloji əsaslarının öyrənilməsi, bu sahələrdə tələbələrə ətraflı biliyin aşılanmasıdır.
KURSUN NƏTİCƏLƏRİ:
Patoloji anatomiya fənni tədris olunub qurtardıqdan sonra tələbələr ümumpatoloji proseslərin (hüceyrə patologiyası, parenximatoz, stromal-damar və qarışıq degenerativ dəyişikliklər, hüceyrə ölümü, qan və limfa dövranı pozğunluqları, iltihab, immun-patoloji proseslər, kompensator-mühafizə prosesləri və şişlər) və xəstəliklərin (ürək-damar sistemi xəstəlikləri, revmatik xəstəliklər, ağciyər, həzm traktı, qara ciyər və böyrək xəstəlikləri, daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri, daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin dishormonal, şişönü və şiş xəstəlikləri, hamiləlik patologiyaları, infeksion xəstəliklər və s.) məzmununu, etio-patogenetik, morfogenetik və tanatogenetik, morfo-funksional xüsusiyyətlərini bilməli; onların makroskopik və mikroskopik preparatlarını təsvir etmək və yaxud da onların təsvirinə əsasən patoloji prosesin xarakteri barədə adekvat fikir irəli sürmək təcrübəsi əldə etməlidir.
Ümumi patologiya üzrə mühazirələr
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Qısa inkişaf tarixi. Patoloji-anatomik xidmət sahəsi, səhiyyə sistemində rolu və əhəmiyyəti. Toxuma zədələnmələri (alterasiya): morfoloji əlamətləri. Distrofiyalar. Ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2 |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
2 |
|
3. |
Hüceyrə ölümü: nekroz və apoptoz. Klinik-morfoloji xüsusiyyətləri. Ölüm. Təsnifatı. Növləri. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
2 |
|
4. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
2 |
|
5. |
İltihab. Ümumi məlumat. Təsnifat prinsipləri. Ekssudativ iltihab. Proliferativ iltihab. Spesifik iltihablar. |
2 |
|
6. |
İmmun sistemin patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun-çatışmazlıq sindromları. Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
2 |
|
7. |
Şişlər. Ümumi məlumat. Təsnifat prinsipləri. Xoş və bəd xassəli şişlərin xüsusiyyətləri. Qan sisteminin xəstəlikləri. |
2 |
|
Cəmi: 14 saat |
||
Xüsusi patologiya üzrə mühazirələr
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Xəstəliklər haqqında anlayış. Etiologiya və patogenez. Xəstəliklərin nomenklaturası və təsnifatı. Ürək-damar sistemi xəstəlikləri. Ümumi iməlumat. Təsnifatı. Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebrovaskulyar xəstəliklər. |
2 |
|
2. |
Revmatik xəstəliklər. |
2 |
|
3. |
Ağciyər xəstəlikləri. |
2 |
|
4. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
2 |
|
5. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
2 |
|
6. |
Böyrək xəstəlikləri. Endokrin vəzlərin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. Hamiləlik patologiyaları. |
2 |
|
7. |
İnfeksion xəstəliklər. Virus infeksiyaları. Bakterial infeksiyalar. Vərəm. Sepsis. |
2 |
|
Cəmi: 14 saat |
||
Ümumi patologiya üzrə praktik məşğələlər
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Təşrih. Hüceyrə patologiyası. |
2 |
|
2. |
Distrofiyalar haqqında ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2 |
|
3. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. |
2 |
|
4. |
Qarışıq distrofiyalar. |
2 |
|
5. |
Hüceyrə ölümü (nekroz, apoptoz). Ölüm. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
2 |
|
6. |
Kollokvium. |
2 |
|
7. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
2 |
|
8. |
İltihab haqqında ümumi məlumat. Ekssudativ iltihablar. Proliferativ iltihablar. Spesifik iltihablar. |
2 |
|
9. |
İmmun patoloji proseslər. Timusun patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun çatışmazlıq sindromları. |
2 |
|
10. |
Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. Kollokvium. |
2 |
|
11. |
Şişlər haqqında ümumi məlumat. Epitel toxumasının şişləri. |
2 |
|
12. |
Ayrı-ayrı üzvlərin xərçəngi (Ağciyər xərçəngi. Mədə xərçəngi. Kolo-rektal xərçəng). |
2 |
|
13. |
Mezenximal şişlər. Sinir sisteminin şişləri. Melanin əmələ gətirən toxumanın şişləri. |
2 |
|
14. |
Qan sistemi xəstəlikləri (Qan sisteminin şişləri. Anemiyalar). |
2 |
|
15. |
Yekun dərs. Kollokvium. |
3 |
|
Cəmi: 31 saat |
||
Xüsusi patologiya üzrə praktik məşğələlər
Təqvim-mövzu planı:
|
№ |
Mövzu |
Saat |
|
1. |
Ürək-damar sistemi xəstəlikləri (endokarditlər, miokarditlər, perikarditlər). |
2 |
|
2. |
Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. |
2 |
|
3. |
Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebro-vaskulyar xəstəlik. |
2 |
|
4. |
Revmatik xəstəliklər. |
2 |
|
5. |
Ağciyər xəstəlikləri. Peşə xəstəlikləri. |
2 |
|
6. |
Kollokvium. |
2 |
|
7 |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
2 |
|
8. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
2 |
|
9. |
Böyrək xəstəlikləri. |
2 |
|
10. |
Daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzilərinin xəstəlikləri. Hamiləlik patologiyaları. Kollokvium. |
2 |
|
11. |
İnfeksion xəstəliklər haqqında ümumi məlumat. Virus infeksiyaları (Qrip. Qızılca. Poliomielit. İİV-infeksiya). Rikketsiozlar (Səpkili yatalaq). |
2 |
|
12. |
Bakterial hava-damcı infeksiyaları (Difteriya. Skarlatina. Meninqokokk infeksiyaları). |
2 |
|
13. |
Bakterial bağırsaq infeksiyaları (Qarın yatalağı. Vəba. Dizenteriya). |
2 |
|
14. |
Vərəm. |
2 |
|
15. |
Sepsis. Kollokvium. |
3 |
|
Cəmi: 31 saat |
||
Patoloji anatomiyanın istər ümumi patologiya, istərsə də xüsusi patologiya üzrə bütün mövzuları üzrə mühazirə və praktik məşqələ mətnləri, həmçinin nümunəvi testləri elektron formatda tərtib edilir və Azərbaycan Tibb Universitetinin “Virtual Test Mərkəzi”nə təhvil verilir, universitetin saytında yerləşdirilir.
Fənn üzrə testlər bu mətnlərə uyğun tərtib edilir.
QİYMƏTLƏNDİRMƏ:
Patoloji anatomiya üzrə krediti toplamaq üçün lazımi 100 balın toplanması aşağıdakı kimi həyata keçirilir:
50 bal – imtahana qədər.
O cümlədən:
10 bal – dərsə davamiyyət;
10 bal – sərbəst iş;
30 bal – praktik məşqələlərdən toplanacaq ballardır.
Hər semestr ərzində 3 dəfə kollokvium keçirilməsi nəzərdə tutulur (minimum 3). Kollokviumda iştirak etmədikdə jurnalda 0 (sıfır) bal qeyd olunacaqdır.
50 bal imtahanda toplanacaqdır.
İmtahan test üsulu ilə universitetin “Virtual Test Mərkəzi”ndə keçiriləcəkdir. Test 50 sualdan ibarət olacaqdır. Hər bir sual 1 baldır. Səhv cavablanan suallar düzgün cavablanan sualların ballarını silmir.
QEYD:
İmtahanda minimum 17 bal toplanmasa, imtahana qədər yığılan ballar toplanılmayacaq. İmtahanda və imtahana qədər toplanan ballar cəmlənir və yekun miqdarı aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:
A – “Əla” – 91 – 100
B – “Çox yaxşı” – 81 – 90
C – “Yaxşı” – 71 – 80
D – “Kafi” – 61 – 70
E – “Qənaətbəxş” – 51 – 60
F – “Qeyri-kafi” – 51 baldan aşağı.
SƏRBƏST İŞ:
Semestr ərzində 10 sərbəst iş tapşırığı verilir. Hər tapşırığın yerinə yetirilməsi 1 balla qiymətləndirilir.
Sərbəst iş yazılı formada, world faylı formasında, həcmi 1-2 səhifə (şrift 12 pt) olmalıdır.
Hər bir sərbəst iş tələbənin fərdi fikirlərinin məcmusu olduğuna görə plagiat yolverilməzdir.
Sərbəst işlərin mövzuları və təhvil verilməsinin son tarixi
Ümumi patologiya üzrə:
|
№ |
Mövzu |
Son tarix |
|
1. |
Patoloji anatomiyanın məzmunu, məqsədi, müayinə obyektləri və tədqiqat üsulları. Hüceyrə patologiyası. Təşrih. Distrofiyalar (degenerasiya) haqqında ümumi məlumat. Parenximatoz distrofiyalar. |
2-ci həftə |
|
2. |
Stromal-damar (mezenximal) distrofiyalar. Qarışıq distrofiyalar. |
3-cü həftə |
|
3. |
Hüceyrə ölümü (nekroz, apoptoz). Ölüm. Erkən və gecikmiş meyit əlamətləri. |
4-cü həftə |
|
4. |
Qan və limfa dövranı pozğunluqları. |
5-ci həftə |
|
5. |
İltihab haqqında ümumi məlumat. Ekssudativ iltihablar. Proliferativ iltihablar. Spesifik iltihablar. |
6-cı həftə |
|
6. |
İmmun patoloji proseslər. Timusun patologiyaları. Yüksək həssaslıq reaksiyaları. Autoimmun proseslər. İmmun çatışmazlıq sindromları Kompensator-uyğunlaşma prosesləri. |
7-ci həftə |
|
7. |
Şişlər haqqında ümumi məlumat. |
8-ci həftə |
|
8. |
Epitel toxumasının şişləri. Ayrı-ayrı üzvlərin xərçəngi (Ağ ciyər xərçəngi. Mədə xərçəngi. Kolo-rektal xərçəng. Uşaqlığın xərçəngi). |
9-cu həftə |
|
9. |
Mezenximal şişlər. Melanin əmələ gətirən toxumanın şişləri. Sinir sisteminin şişləri. |
10-cu həftə |
|
10. |
Qan sisteminin şişləri. Anemiyalar. |
11-ci həftə |
Sərbəst işlərin mövzuları və təhvil verilməsinin son tarixi
Xüsusi patologiya üzrə:
|
№ |
Mövzu |
Son tarix |
|
1. |
Ürək-damar sistemi xəstəlikləri (endokarditlər, miokarditlər, perikarditlər). Anadangəlmə və qazanılmış ürək qüsurları. Vaskulitlər. Ateroskleroz. Hipertoniya xəstəliyi. Ürəyin işemik xəstəlikləri. Serebro-vaskulyar xəstəlik. |
2-ci həftə |
|
2. |
Revmatik xəstəliklər. |
3-cü həftə |
|
3. |
Ağciyər xəstəlikləri. Peşə xəstəlikləri. |
4-cü həftə |
|
4. |
Mədə-bağırsaq traktı xəstəlikləri. |
5-ci həftə |
|
5. |
Qaraciyər xəstəlikləri. |
6-cı həftə |
|
6. |
Böyrək xəstəlikləri. |
7-ci həftə |
|
7. |
Daxili sekresiya vəzlərinin xəstəlikləri. Daxili cinsiyyət üzvlərinin və süd vəzlərinin xəstəlikləri. |
8-ci həftə |
|
8. |
İnfeksion xəstəliklər haqqında ümumi məlumat. Virus infeksiyaları (Qrip. Qızılca. Poliomielit. İİV-infeksiya). Rikketsiozlar (Səpkili yatalaq). |
9-cu həftə |
|
9. |
Bakterial hava-damcı infeksiyaları (Difteriya. Skarlatina. Meninqokok infeksiyaları). Bakterial bağırsaq infeksiyaları (Qarın yatalağı. Vəba. Dizenteriya). |
10-cu həftə |
|
10. |
Vərəm. Sepsis. |
11-ci həftə |
Son tarixdən sonra təqdim olunan sərbəst işlər səbəbindən asılı olmayaraq nəzərə alınmayacaqdır.
Sərbəst işlərin nəticələri jurnalda yazılır.
SİLLABUS – İŞÇİ TƏDRİS PROQRAMI
Bakalavr təhsilinin məzmunu tədris prosesinin planlaşdırılmasını, onun həyata keçirilməsinin forma və metodlarını, tədris yükünün həcmini, tədris mərhələlərinin (semestrlərin) müddətini, tədris növlərini (mühazirə, praktik məşğələ, laboratoriya və s.) ayrı-ayrı fənlərin həcminin, ixtisaslar üzrə təhsil proqramlarına qoyulan tələbləri əhatə edir.
Tədris prosesinin planlaşdırılması və təşkili tədris planları (nümunəvi işçi və fərdi) və fənlər üzrə işçi proqramları əsasında həyata keçirilir. Həmin sənədlərin forması və strukturu ali təhsil müəssisəsi tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Fənn proqramları ixtisaslar üzrə ali təhsil proqramlarının tələblərinə uyğun olaraq ali təhsil müəssisələri tərəfindən hazırlanır və mavafiq qaydada Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilir. Fənn proqramları əsasında işçi proqramlar (sillabuslar) hazırlanır və ali təhsil müəssisələri tərəfindən təsdiq edilir.
İşçi tədris proqramı (sillabus) – fənnin müvafiq proqramı əsasında hazırlanan və özündə tədris olunan fənnin təsvirini, onun hədəf və məqsədini, qısa məzmununu, dərslərin müddətini və növlərini, tələbənin müstəqil işi üçün tapşırıqları, onların yerinə yetirilməsi müddətini, məsləhət saatlarını, müəllim haqqında məlumatı, müəllimin tələblərini, qiymətləndirmə meyarlarını, aralıq qiymətləndirilmə cədvəlini, istifadə olunan ədəbiyyatın siyahısını özündə əks etdirən sənəddir.
ƏDƏBİYYAT VƏ MATERİALLAR:
1. Həsənov Ə.B. Patoloji anatomiya. Dərslik. Bakı, 2003. – 780 s.
2. Həsənov Ə.B. Patoloji anatomiya üzrə test sualları. Dərslik. Bakı, 2006. – 450 s.
3. Серов В.В., Струков А.И. Патологическая анатомия. Москва, 2010. – 687 с.
4. Пальцев М.А., Коваленко В.Л., Аничков Н.М. Руководство по биопсийно-секционному курсу. Москва, 2002. – 255 с.
5. Серов В.В., Ярыгин Н.Е., Пауков В.С. Патологическая анатомия. Атлас. Москва, 1986. – 368 с.
KURS İŞİ:
Patoloji anatomiya fənni üzrə kurs işi nəzərdə tutulmur.
TƏCRÜBƏ:
Patoloji anatomiya fənni üzrə istehsalat təcrübəsi nəzərdə tutulmur.