1.

Həsənov Ə., Musayev C., Rüstəmov R. və b. Yenidoğan dişi pediatrik medikal otopsi olgularımız: Azerbaycanda medikal otopsi yapan tek merkezin 15 yıllık deneyimi. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, P.3.

2.

Musayev C. Kardiyak kökenli ölüm olgularında klinik-patolojik korelyasyon. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, K.8.

3.

İbişova A., Həsənov Ə. Nefrotik sindromlu xəstələrin böyrək biopsiyalarının elektron mikroskopiya göstəriciləri. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, P. 8.

4.

Bağırzade M. Prostat kanserini taklit eden benign lezyonlar. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, K.10.

5.

Ağacanova A. Yoğun bağırsağın adenokarsinomasının hüceyrə membranının atom qüvvəli mikroskopiya metodu ilə tədqiqatı. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, P.6.

6.

Orucov M. İnsanın görmə sinirinin göz yuvası hissəsinin vaskulyarizasiya xüsusiyyətləri. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı. P.43.

7.

Rüstəmov R., Musayev C., Həsənov Ə. Göz nahiyəsinin şiş və şişəbənzər törəmələri: 10 illik retrospektiv təhlil. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı.

8.

Nəzirova M., Əhmədova X., Musayev C., Həsənov Ə. Prostat spesifik antigen səviyyəsi normal olan xəstələrdə prostat karsinomasının rastgəlmə tezliyi. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, S.29.

9.

Quliyev H., Həsənov Ə., Həziyev A. Son 5 ildə Bakı şəhərində baş verən intihar hadisələrinin təhlili. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı.

10.

Budaqova G., Baxşaliyeva X., Musayev C., Həsənov Ə. Urotelial karsinomaların köhnə və yeni ÜST təsnifatının müqayisəsi: G2 Urotelial karsinomalara müasir baxış. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı.

11.

Əliyev F., Ələkbərov A., Mirzəyeva T. Kəskin destruktiv pankreatit zamanı kardiovaskulyar patologiyaların histomorfoloji xüsusiyyətləri. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, P.17.

12.

Əliyev F.X., Məmmədbəyova Q., Müzəffərzadə A., Məmmədov A., Əliyeva A. Yoğun bağırsaqda şişönü proseslərin və erkən xərçəngin histopatoloji xüsusiyyətləri. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, P.18.

13.

Mirzəyev M. Reperfuziyanın müddətindən asılı olaraq qaraciyər toxumasında baş vermiş dəyişikliklər. TURAZ Akademi (Türkiye-Azerbaycan). I Uluslararası Adli Tip ve Patoloji Kongresi. 13-16 Ekim 2016. Baku, Azerbaycan. Kongre Bildiri Özet Kitabı, P.39.

14.

Агаева Н.В., Гасанов А.Б. Современное состояние проблемы аденомиоза. Азербайджанский Медицинский Журнал, 2016, №3, с.146-150.

15.

Musaev J., Onal B., Hasanov A. Cell block preparations: the diagnostic value in fine needle aspiration cytologyof salivary gland masses. 40th European Congress of Cytology (ECC) 2016. 2-5 October 2016. Liverpool, UK. P. 193.

16.

Musaev J., Hasanov A. A rare cause of hydronephrosis: polypoid renal pelvic mass. 2^nd Macedonian Congress of Pathology with International Participation. 1-4 September 2016. Proceeding and Abstracts. P. 125.

17.

Musaev J., Hasanov A., Ahmadova Kh. The role of fine needle aspiration in the intraosseous jaw masses: review of 14 cases. 2^nd Macedonian Congress of Pathology with International Participation. 1-4 September 2016. Proceeding and Abstracts. P. 125.

18.

Həsənov Ə.B., Niftalıyev R.N. Neyrodegenerativ xəstəliklərin patoloji morfologiyası. Dərs vəsaiti. Bakı, “Aypara”, 2016, 256 səh.

19.

Мусаев Дж.С., Гасанов А.Б., Каримова И.И. Диагностическое значение тонкоиголь­ной аспирационной биопсии при двустороннем увеличении околоушных желез. Морфология. 2016, Том 10, №1. с.49-54. (Morphologiya) (Украина)

20.

Musayev Ş.M., Həsənov Ə.B., Niftalıyev R.N., Musayev C.S., Kərimova İ.İ. Prion xəstəliklə­rin patomorfoloji xüsusiyyətləri. “Tibb və Elm”. Ə.Əliyev adına elmi-praktik jurnal. 2015, №, s.16-25.

21.

Мусаев Ш.М., Гасанов А.Б., Гасанов Р.П., Мусаев Дж.С. Патоморфология лимфатических узлов при полинаркомании. Азербайджанский Медицинский Журнал, 2015, №4, с.69-74.

22.

Musayev J., Önal B., Rahimov Ch., Hasanov A., Farzaliyev I., Nazirova M. Oncocytic Papillary Cystadenoma with Tyrosine-rich Crystalloids in the Parotid: Case Report with Cytology and Histology Correlation and Literature Review. J. Cytology and Histology. 2015, Vol. 6, Issue 6. P.

23.

Musayev J., Hasanov A., Karimova I. Fine needle aspiration cytology results of salivary gland masses: review of 150 cases. Abstracts of the “39^th European Congress of Cytopathology”. Milan, Italy, 20-23 September 2015. P. 84-85

24.

Гасанов А., Мусаев Дж. Неопухолевые болезни почек в образцах после нефректомии по поводу опухоли. Журнал “Урология”. Москва. 2015, № 4, cтр. 52-54.

25.

Hasanov A., Musayev J., Karimova I., Zeynalov H. A giant antenatal hydronephrosis as a reason of late pregnancy termination: A fetal autopsy case. The Bulletin of Legal Medicine, 2015, Vol. 20, №2, P.109-112.

26.

Musayev J., Hasanov A., Yusubov A. Cheek Trauma and Mass Formation Caused by Pricker: Diagnostic Value of Fine Needle Aspiration Cytology in an Interesting Case. Medicine Science. doi: 10.5455/medscience. 015.04.8308 http://www.ejmanager. om/ mnstemps /53/53-1435090427. pdf?t= 435668398.

27.

Həsənov Ə.B., Həsənov R.P., Musayev C.S. Baza fənləri üzrə test toplusu (rezidenturaya hazırlaşanlar üçün vəsait). 2015. TQDK, “Abituriyent”. – 72 s.

28.

Aliyeva E., Hasanov A., Musayev J., Mammadov F. Effect of thyme extract on experimental periodontitis in rabbits: study with histologic control. 17^th International Congress on Oral Pathology and Medicine. Istanbul, Turkey. 25-30 May 2014. Journal of “Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology and Oral Radiology”. Vol. 119, Issue 3, P.151.

29.

Musayev J., Rahimov Ch., Hasanov A., FarzaliyevI., Nazirova M. Oncocytic papillary cystadenoma in the parotid gland with tyrosine-rich crystals: a case with fine needle aspiration images. 17^th International Congress on Oral Pathology and Medicine. Istanbul, Turkey. 25-30 May 2014. Journal of “Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology and Oral Radiology”. Vol. 119, Issue 3, P.123.

30.

Hasanov A., Musayev J., Gurbanov T., Karimova I. Aspergilloma of the maxillary sinus: a case report. 17^th International Congress on Oral Pathology and Medicine. Istanbul, Turkey. 25-30 May 2014. Journal of “Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology and Oral Radiology”. Vol. 119, Issue 3, P.123.

31.

Hasanov A., Musayev J., Farzaliyev I. Xanthogranulomatous inflammation of the gingiva: an extremely rare case report. 17^th International Congress on Oral Pathology and Medicine. Istanbul, Turkey. 25-30 May 2014. Journal of “Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology and Oral Radiology”. Vol. 119, Issue 3, P.122-123.

32.

Musayev J., Hasanov A., Aliyev B., Ahmadova Kh. Papillary intralymphatic angioendothelioma of the cheek: a case report. 17^th International Congress on Oral Pathology and Medicine. Istanbul, Turkey. 25-30 May 2014. Journal of “Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology and Oral Radiology”. Vol. 119, Issue 3, P.120.

33.

Musayev C., Hasanov A., Karimova İ., Nazirova M., Budagova G. Paratestikuler kitle oluşumunun ender bir nedeni: klamidyal epididimit. 6^th Uro-oncology Winter Congress and Course. 29 ocak – 01 şubat 2015. Baku, Azerbaycan. Avrasya Uroonkoloji Derneği. The New Journal of Urology (Special Edition). January 2015, P. 163.

34.

Hasanov A., Musayev C., Ahmadova Kh., Rustamov R., Zeynalov H. Kuşkulu testikuler kitle ile kendini gösteren inflamatuar myofibroblastik tümor. 6^th Uro-oncology Winter Congress and Course. 29 ocak – 01 şubat 2015. Baku, Azerbaycan. Avrasya Uroonkoloji Derneği. The New Journal of Urology (Special Edition). January 2015. P. 163.

35.

Hasanov A., Musayev C., Jahangirov A., Guliyeva I. Nephrogenik adenoma of bladder: a rare lesion mimicking urothelial neoplasm. 6^th Uro-oncology Winter Congress and Course. 29 ocak – 01 şubat 2015. Baku, Azerbaycan. Avrasya Uroonkoloji Derneği. The New Journal of Urology (Special Edition). January 2015. P. 106.

36.

Sholan R., Musayev J., Hasanov A., Jahangirov A., Shamiyev A. Paratesticular myxoinflammatory fibroblastic sarcoma presenting as a huge scrotal mass. 23. Ulusal Uroloji Kongresi. 16-19 Ekim 2014, Antalya. P.239. www.uroloji2014.org

37.

Sholan R., Hasanov A., Musayev J., Jahangirov A., Shamiyev A. Phylloides tumor: a diagnosis to be considered in the histopathological examination of the cases with prediagnosis of benign prostatic hyperplasia. 23.Ulusal Uroloji Kongresi. 16-19 Ekim 2014, Antalya. P.075. www.uroloji2014.org

38.

Sholan R., Garayev G., Hasanov A. et al. The new experimental model of interstitial cystitis: a preliminary study. 23.Ulusal Uroloji Kongresi. 16-19 Ekim 2014, Antalya, P.062. www.uroloji2014.org

39.

Sholan R., Musayev J., Hasanov A., Shamiyev A. Iatrogenic penile Kaposi¢s sarcoma: report of an extremely rare case. 23.Ulusal Uroloji Kongresi. 16-19 Ekim 2014, Antalya. P.039. www.uroloji2014.org

40.

Hasanov A., Musayev J., Karimova İ., Zeynalov H. Geç dönemde gebeliğin sonlandırılmasının bir nedeni olarak antenatal hidronefroz: fetüs otopsisi olgusu. Adli Bilimler Bahar Sempozyumu, 08-11 Mayıs, 2014, Marmaris, Türkiye. Kongre Özet Kitabı. S. 238-240. www.adlibilimciler.org.tr - www.atud.org.tr

41.

Orujov M.T. The ultrasrtuctural and morphometrical characteristics of the intraocular part of white rat optic nerve / Abstracts of the 18th Congress of the International Federation of Associations of Anatomists (IFAA 2014). Beijing, China, 08-10 August 2014. Annals of Anatomy. Elsevier, 2014, vol. 196, p. 61.

42.

Musayev J.S., Bagirov A.M., Hasanov A.B., Mammadov E. An asymptomatic intramural leiomyoma of bladder in male patient. Austin Journal of Urology. 2014. Vol. 1, Issue 2, P.1-3.

43.

Musayev J., Binnur Onal, Hasanov A., Farzaliyev I. Lipomatous pleomorphic adenoma in the hard palate: Report of a rare case with cyto-histo correlation and review. “Journal of Cytology”. Indian Academy of Cytologists. 2014, Jan-Mart. Vol. 31. Issue 1. P. 36-39.

44.

Hasanov A., Mammadov R., Musayev J. Endovesical leiomyoma of bladder: a case report. “Georgian Medical News”. 2013. № 5. P. 7-10.

45.

Hasanov A., Musayev J., KarimovaI., Nazirova M. Intestinal lipoma: report of two cases. “Journal of Diseases of the Colon and Rectum”. 2013. Vol. 24. P.19-23.

46.

Həsənov Ə.B., Məmmədiyyəyev R.R. 500,0-999,0 qram çəkisi olan ölüdoğulmuş və yeni­doğulmuşların meyitlərinin patoloji-anatomik təşrihi üzrə metodik təlimat. Bakı. 2013.  – 19 s.

47.

Musayev J., Hasanov A., Aliyev B. An epidermal cyst in submandibular gland: a case with fine needle aspiration image. “Marmara Medical Journal”. Turkey. 2013. Vol. 26. P. 162-164.

48.

Hasanov A., Musayev J., Yusubov A. Delici cisim ile oluşan yanak travmasi ve kitle oluşumu: İlginc bir olguda ince igne aspirasyon sitolojisinin tanı değeri. 10. Anatolian Forensic Sciences Congress with International Participation. Congress Abstract Book. Malatya, 30 October - 02 November 2013. P. 58-59.

49.

Hasanov A., Musayev J., Karimova Sh, Kazımov İ. Karın içi silah yaralanması nədəniylə opere edilmiş olgulara ait biyopsi spesimenlerinse histopatilojik bulgular. “Turkish Journal of Forensic Medicine”. 2013. Vol. 12, № 2. P. 39-43.

50.

Гасанов А.Б., Мусаев Дж.С. Саркоидоз у больных с хронической полинаркоманией. Труды VII Всероссийского Съезда судебных медиков Российской Федерации с научно-практической конференцией с международным участием. г. Москва, 21-24 октября 2013, cтр.62-64.

51.

Гасанов А.Б. Морфологические проявления хронической опиатной интоксикации в тимусе. Труды VII Всероссийского Съезда судебных медиков Российской Федерации с научно-практической конференцией с международным участием. г. Москва, 21-24 октября 2013 г.

52.

Гасанов А.Б., Мусаев Ш.М. Особенности морфологических изменений гипофиза при хронической опиатной наркоманией. Труды VII Всероссийского Съезда судебных медиков Российской Федерации с научно-практической конференцией с международным участием. г. Москва, 21-24 октября 2013 г, стр. 33-36.

53.

Musayev J., Hasanov A., Aliyev B. An epidermal cyst in submandibular gland: a case with fine needle aspiration image. Marmara Medical Journal. Turkey. 2013.

54.

Мусаев Дж.С., Гасанов А.Б. Тонкоигольная аспирационная биопсия при двухсторонних увеличениях околоушных желез. Труды IV Съезда Российского Общества Патолого­анатомов. г. Белгород, 4-7 июня 2013 г.

55.

Гасанов А.Б., Мусаев Дж.С. Хирургические болезни слюнных желез в гериатрическом возрасте: ретроспективное исследование. Труды IV Съезда Российского Общества Патологоанатомов. г. Белгород, 4-7 июня 2013 г.

56.

Гасанов А.Б. Особенности инфекционных и неинфекционных поражений печени при хронической наркомании. Труды IV Съезда Российского Общества Патологоанатомов. г. Белгород, 4-7 июня 2013 г.

57.

Гасанов А.Б. Патоморфология щитовидной железы при полинаркомании. Труды IV Съезда Российского Общества Патологоанатомов. г. Белгород, 4-7 июня 2013 г.

58.

Musayev J., Nazirova M., Hasanova P., Karimova Sh. Renal diseases associated with congenital anomalies of the kidney. The Canadian Journal of Urology. 2013. Vol. 20, № 4. P. 6886. “1st International Uroanatomy Congress”. 14-16 June 2013, İzmir, Turkey. P.6886.

59.

Mammadov R., Musayev J. Horseshoe kidney affected by xanthogranulomatous pyelonephritis: a case report. The Canadian Journal of Urology. 2013. Vol. 20, № 4. P. 6885. “1st International Uroanatomy Congress”. 14-16 June 2013, İzmir, Turkey. P.6885.

60.

Musayev J., Karimova I., Ahmadova Kh., Nazirova M. Hydatid cyst of the kidney: an analysis of 8 cases. The Canadian Journal of Urology. 2013. Vol. 20, № 4. P. 6885. “1st International Uroanatomy Congress”. 14-16 June 2013, İzmir, Turkey. P.6885.

61.

Musayev J, Rahimov C, Farzaliyev I. Bilateral parotid sarcoidosis recognized by fine needle aspiration cytology. The West London Medical Journal. 2013. Vol. 5, № 1. p. 15-20.

62.

Musayev Ş., Həsənov Ə.B., Abdullayev X., Musayev C. Fövqəladə hallarda tapılmış bədən hissələrinin identifikasiya xüsusiyyətləri. Bakı Hərbi Cərrahi Simpoziumu. Bakı, 14-16 mart 2013. səh. 68-69.

63.

Musayev C., Həsənov Ə., Yusif-zadə K., Kərimova İ. Travma səbəbi ilə aparılan splenektomiya zamanı xaric edilmiş dalağın histopatoloji profili: 71 hadisənin təhlili. Bakı Hərbi Cərrahi Simpoziumu. Bakı, 14-16 mart 2013. səh. 59.

64.

Hasanov A., Hasanova P., Musayev J. Ludwig anjinine bağlı gelişen mediastinit ve aspirasyon pnömonisi: bir otopsi olgusu. Uluslararası Katılımlı 9. Anadolu Adli Bilimler Kongresi, Kongre Özet Kitabı. Zonguldak, 6-8 Kasım 2012, s. 48-49.

65.

Hasanov A., Musayev J., Karimova S., Kazımov İ. Karın içi silah yaralanması nedeniyle opere edilmiş olgulara ait ameliyat materyallerinde histopatolojik bulgular. Uluslararası Katılımlı 9. Anadolu Adli Bilimler Kongresi, Kongre Özet Kitabı. Zonguldak, 6-8 Kasım 2012, s.35.

66.

Cabbarova Z.A., Həsənov Ə.B., Musayev C.S. Erkən yaşlarda hamiləlik zamanı ciftin morfoloji xüsusiyyətləri. Azərbaycan Tibb Jurnalı, 2012. № 3. səh. 27-31.

67.

Hasanov A., Musaev Sh. Forensic sciences and forensic medicine in Azerbaijan. Turkish Journal of Forensic Sciences. 2012. Vol. 11, № 2. P.47-49.

68.

Гасанов А.Б., Мусаев Ш.М. Морфология полиэндокринопатии при хронической опиатной наркомании. Сборник тезисов научно-практической конференции с международным участием “Актуальные проблемы судебно-медицинской экспертизы. 17-18 мая 2012 года”. Москва, 2012, стр. 34-36.

69.

Оруджев М.Т. Морфо-функциональные особенности субарахноидального угла зрительного нерва белой крысы. Материалы докладов XI конгресса ассоциации морфологов. Россия, г. Самара, 2012. В журнале «Морфология», Санкт-Петербург, 2012, том 141, № 3, с.119

70.

Musayev J., Rahimov C., Farzaliyev I. Bilateral parotid sarcoidosis diagnosed by fine needle aspiration cytology. Abstracts of the 36^th European Congress of Cytology, Istanbul/Turkey. Cytopathology, Volume 22, Supplement 1, October 2011, p.126.

71.

Shahbazov R., Ahmadov E., Beydullayev K., Bilalova R., Memish A., Musayev J., Sadiyev M, Kazimi M. Our experience with giant liver tumors. 10 Hepatopankreatobilier Cerrahi Kongresi/ 7-9 Nisan 2011, Belek, Antalya. Kongre kitabı, səh. 13.

72.

Musayev J., Agakişiyeva L., Hüseynova H., Halilov R., İbadova Ş. Patoloji raporları ve etik. Kanser ve etik (kitab). İstanbul, 2011, səh. 181-187.

73.

Hasanov A.B. Morphological changes of thymus in chronic narcotic intoxications in children. 3-th International Symposium on “Children at Risk and in Need of Protection: To protect Children from substance abuse.  20-22 Nissan 2011. Ankara, Turkey”. “Children and substance abuse”. 2011, Ankara. TBBM Basın evi, Turkey. P. 249-260.

74.

Hasanov A.B., Musaev J., Onal Binnur, Rahimov Ch., Farzaliyev I. Gingival granular cell tumor of the newborn: A case report and review of literature. Turkish Journal of Pathology. 2011, Vol. 27, № 2, P.161-163.

1. Layihənin əsas məqsədi:

Azərbaycan Tibb Universitetinin müxtəlif elmi-tədqiqat laboratoriyaları, kafedra və klinikalarında aparılan eksperimental-klinik yönümlü elmi-tədqiqat işləri zamanı hüceyrə, toxuma və orqanlarda rast gəlinən patoloji dəyişikliklərin molekulyar-genetik səviyyədə dəyərləndirilməsinin təmini.

2. Layihənin planlaşdırılan vəzifələri:

• Eksperimental və klinik tədqiqatlar zamanı təsbit edilməmiş təzə toxuma nümunələrində molekulyar-genetik dəyişikliklərin təyini;
• Sümük iliyi, qaraciyər, böyrək və digər üzv və toxumaların transplantasiyaları zamanı transplantasiyadan əvvəl və sonra donorda və resipiyentdə müvafiq üzv və toxumaların vəziyyəti və sonradan meydana çıxan müxtəlif patoloji dəyişikliklərin dəyərləndirilməsi;
• Neoplastik patologiyalar zamanı formalinlə təsbit edilmiş nümunələrdə xoş- və bədxassəli şiş hüceyrələrinin normal hüceyrələrdən diferensiasiya edilməsi;
• Abortlar zamanı xromosom anormallığının olub-olmamasının müəyyən edilməsi üçün ciftin və digər döl toxumalarının tədqiqi;
• Meyit materiallarında və retrospektiv klinik tədqiqatlarda müxtəlif genetik anormallıqların təyin edilməsi;
• Müxtəlif tərkibli narkotik maddələrlə xroniki narkotik intoksikasiyalar (xroniki narkomaniya) zamanı immun və endokrin sistemlərin üzv və toxumalarının funksional morfologiyasının müasir tədqiqat üsulları ilə (o cümlədən də histokimyəvi və molekulyar-genetik) öyrənilməsinin təmin edilməsi.
• Ağız suyu vəzlərinin patologiyalarında incə iynə aspirasion biopsiyanın diferensial diaqnostik əhəmiyyətinin öyrənilməsinin təmin edilməsi.

3. Layihənin aktuallığı.

Morfoloji müayinələrin həyata keçirilməsi nəzəri tibb elminin və praktik təbabətin ən müxtəlif inkişaf səviyyələrində və dövrlərində daim zəruri və aktual olmuşdur.

Azərbaycan Tibb Universitetinin patoloji anatomiya kafedrasının nəzdində yaradılan elmi-tədqiqat patomorfoloji laboratoriyanın fəaliyyəti ümumilikdə respublikada klinik morfologiyanın inkişafına zəmin yaradır.

Son illər Azərbaycan Tibb Universitetinin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi istiqamətində yaradılmış Onkoloji, Stomatoloji, Tədris-Terapevtik və Tədris-Cərrahiyyə Klinikalarında müxtəlif çətinlikli terapevtik prosedurların və cərrahiyyə əməliyyatlarının həyata keçirilməsi ilə yanaşı bu klinikalarda, həmçinin də universitetin digər nəzəri kafedra və elmi-tədqiqat laboratoriyalarında müasir tibbin tələblərinə uyğun olan elmi-tədqiqat işlərinin aparılmasına böyük ehtiyac yaranmışdır. Hal-hazırda belə elmi-tədqiqat işlərinin morfoloji dəyərləndirilməsi üçün rutin histoloji və elektron-mikroskopik üsullarla yanaşı daha müasir sayılan histokimyəvi (o cümlədən immunohistokimyəvi) və molekulyar-genetik üsulların tətbiqi daha məqsədəuyğundur.

Xüsusilə tibb sahəsində indiki zamanda proiritet hesab olunan orqanköçürmə - transplantologiya (sümük iliyi, böyrək transplantasiyası, qaraciyər transplantasiyası və s.), kök hüceyrələr, tibbi-genetika, mikrobiologiya və digər sahələrdə aparılan elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrinin daha dürüst və dünya elmində əldə olunan nəticələrə uyğun olması üçün molekulyar-genetik üsullardan immunohistokimya və FISH (fluorescence in situ hybridization) üsulunun tətbiqi cox vacib və tələb olunandır.

Nəzərdə tutulan bu müasir morfoloji müayinələrin həyata keçirilməsi Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris-Cərrahiyyə klinikasında orqan (böyrək, qaraciyər və s.) transplantasiyalarının aparılması, kök hüceyrələrin öyrənilməsi və tətbiqi üzrə müvafiq şöbələrin yaradılmasından və fəaliyyətə başlamasından sonra daha vacib hesab edilir. Belə ki, orqan və toxuma transplantasiyaları zamanı əməliyyatdan əvvəl və sonra donordan və resipiyentdən götürülən toxuma nümunələrinin əksər hallarda histokimyəvi və molekulyar-genetik müayinələrinin aparılması istər elmi-tədqiqat işləri kimi, istərsə də klinik-morfoloji tədqiqatlar nöqteyi-nəzərdən zəruri hesab edilir.

4. Layihənin annotasiyası

Bütün nəzəri-eksperimental və klinik elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrinin daha fundamental və dürüst şəkildə əsaslandırılması üçün hüceyrə və toxumalarda baş verən dəyişikliklərin müəyyən edilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır.

Hal-hazırki layihənin məqsədi Azərbaycan Tibb Universitetinin müxtəlif elmi-tədqiqat laboratoriyalarında, kafedra və klinikalarında aparılan nəzəri-eksperimental və klinik yönümlü elmi-tədqiqat işləri zamanı hüceyrə, toxuma və orqanlarda baş verən dəyişikliklərin ən müasir üsulların tətbiqi ilə molekulyar-genetik səviyyədə dəyərləndirilməsidir.

Bu məqsədlə istifadə olunan immunhistokimyəvi və FISH üsulları metodoloji cəhətdən mükəmməl və qarşıya qoyulan məqsədə nail olmaq üçün ən optimal üsullar hesab olunur. Belə ki, müxtəlif patoloji vəziyyətlər zamanı hüceyrə və toxumalarda meydana çıxan dəyişikliklərin histoloji, histokimyəvi və hətta elektron-mikroskopik üsulların köməkliyi ilə tədqiqi zamanı heç də həmişə tam və arzuolunan nəticə əldə etmək mümkün olmur. Patoloji dəyişikliklər zamanı hüceyrə daxilində (nüvə elementləri, sitoplazmatik orqanellər, sitoskelet elementləri və sair), hüceyrəarası maddə strukturlarında, habelə toxumalardan formalaşmış orqanların stromal-damar elementlərində məhz hansı səviyyədə zədələnmənin baş verdiyini üzə çıxarmaq məqsədilə əvvəlcədən həmin zədələnmiş elementlərə və həmçinin genlərə qarşı hazırlanmış müvafiq immun markerlərin və fluoressent nümunələrin istifadəsi müasir molekulyar patologiyanın ən son nailiyyətlərindən biridir.

Layihənin həyata keçirilməsi aparılan elmi-təqdiqat işlərinin metodoloji səviyyəsinin yüksəlməsinə, araşdırma aparılan müvafiq istiqamətlər üzrə daha dolğun və müasir dünyada qəbul olunan səviyyəyə uyğun göstəricilərin əldə olunmasına və alınmış nəticələrin praktik təbabətin ən müxtəlif sahələrinə bilavasitə tətbiqinə səbəb olacaqdır.

5. Layihədən gözlənilən nəticələr, onların elmi və təcrübi əhəmiyyəti

Patomorfoloji laboratoriyada müasir morfoloji müayinə üsullarından (işıq mikroskopiyası, histokimyəvi, immunohistokimyəvi, FISH və s.) kompleks şəkildə istifadə etməklə:

– nəzəri-eksperimental və tətbiqi-klinik elmi-tədqiqatlar zamanı hüceyrə, toxuma və orqanlarda müxtəlif səviyyələrdə baş verən dəyişikliklərin morfoloji xüsusiyyətləri öyrəniləcək;

– böyrək və qaraciyər transplantasiyaları zamanı reperfuzion sindromun patogenetik və morfogenetik əsasları yeni müstəvilərdə və müasir tələblər səviyyəsində öyrəniləcək;

– kəskin və xroniki leykozların müxtəlif formaları zamanı sümük iliyi transplantasiyalarından sonra monitorinq müayinələr aparılacaq;

– bədxassəli şişlərdə, xüsusilə də süd vəzi, prostat vəzi, qalxanabənzər vəzin, uşaqlıq cismi və boynunun xərçəngləri, kolorektal xərçənglər zamanı immunhistokimyəvi müayinələrlə Ki-67, EGFR, Her-2 və s. kimi markerlərin, CD4, CD8, CD16, CD22 kimi antigenlərin istifadəsi ilə neoplastik prosesin diferensiasiya dərəcəsi, həmçinin şişlərin proqnozuna əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə biləcək faktorlar müəyyən ediləcək;

– limfoid toxumalarda proliferasiya markeri olan Ki-67 nukleoproteininə, CD4, CD8, CD16, CD22, IgA, IgG, IgM və s. antigenlərə qarşı monoklonal və poliklonal spesifik antitellərdən istifadə etməklə geniş yayılımış müxtəlif narkotik maddələrlə xroniki narkomaniya zamanı ikincili immun çatışmazlıq sindromunun, eləcə də poliendokrinopatiya sindromunun inkişaf mexanizminə aydınlıq gətiriləcək;

– abortlardan sonra cift və digər döl toxumalarında mümkün ola biləcək xromosomal anormallıqlar müəyyən ediləcək;

– meyit materiallarında və retrospektiv klinik tədqiqatlarda uzun illər əvvəl rutin müayinə üsullarının istifadəsi ilə təyin edilmiş patoloji proseslər, xüsusilə bədxassəli şişlər genetik səviyyədə yenidən dəyərləndiriləcəkdir.