Azərbaycan Tİbb Unİversİtetİnİn DAXILİ XƏSTƏLİKLƏR KAFEDRASININ Endokrin xəstəliklərin patogenez, klinika, fəsad, diaqnostikasında aktual məsələlərin öyrənilməsi mövzusu üzrə III daxili xəstəliklər kafedrasının 2016-2020 ilə ETİ mərhəlƏ  planı

II Müalicə profilaktika fakültəsinin Daxili xəstəliklər kafedrasının elmi tədqiqat işləri haqqında

Açar sözlər: endokrin xəstəlikləri, şəkərli diabet, piylənmə, qalxanabənzər vəz, prostat vəz adenoması, şəkərli diabetin epidemiologiyası, diabetik nefropatiyasının patogenezi, prostat vəzinin xoş xassəli hiperplaziyası, qalxanabənzər vəzin autoimmun xəstəlikləri, endokrinologiya, diabetologiya, kardiologiya, nefrologiya, ümumi terapiya.

Kafedrada vahid problem “Bəzi endokrin xəstəliklərin (şəkərli diabet, piylənmə, qalxanabənzər vəz) patoqenez, klinika, fəsad, müasir diaqnostika və müalicə məsələlərinin öyrənilməsi” mövzusu ətrafında elmi-tədqiqat işi davam edir.

Elmi-tədqiqat işlərinə kafedra müdiri ə.e.x., prof. R.Məmmədhəsənov rəhbərlik edir.

I-ETİ - Şəkərli diabetin respublika üzrə epidemiologiyasının öyrənilməsi.

Mərhələ - Geniş spektrli müayinə alqoritminin yaradılması.

İcraçılar:  Dos. Əliyeva T.T.

Dos. Əliyeva İ.D., Dos. Əfəndiyev T.H.

II-ETİ - Diabetik nefropatiyasının bəzi patogenez məsələlərinin öyrənilməsi.

Mərhələ - ŞD və nefropatiya olan xəstələrdə ikincili profilaktikası.

İcraçılar:  Dos. Fətəliyeva G.R., Dos. İbrahimov Ə., Ass. Əliyeva S., b/l. Hüseynzadə X., b/l. Məmmədova G.

III-ETİ - Şəkərli diabetli xəstələrdə periferik qanın göstəricilərinin öyrənilməsi.

Mərhələ  - ŞD xəstələrdə yanaşı gedən ÜİX zamanı hemoqrammanın öyrənilməsi.

İcraçılar:  Ass. Axundbəyli G., Ass. Şərifov T.

IV-ETİ - Piylənmə olan xəstələrdə qlükozaya qarşı tolerantlığının öyrənilməsi.

Mərhələ - Əhali arasında piylənmə olan xəstələrdə qlükozaqrafiyanın aparılması.

İcraçılar -  Dos. Baxşıyev Ş., Ass. Mustafayeva A.H., Ass. Məşədiyeva S., Ass. Tariverdiyeva R.R.

V-ETİ - ÜİX və prostat vəzinin xoş xassəli hiperplaziyası zamanı mərkəzi və kardiohemodinamika pozulma xüsusiyyətləri.

Mərhələ - Prostat vəzinin hiperplaziyası zamanı Prostomol-Uno effektliyinin öyrənilməsi.                 

İcraçılar: Ass. Cəfərova Z.Y., Ass. Əliyeva V., Dos. Məhərrəmov M.

VI-ETİ  - Qalxanabənzər vəzin autoimmun xəstəliklərin diaqnostikasının kliniko-immunoloji aspektləri.

Mərhələ - QBV autoimmun xəstəliklərinin müalicə üsullarının tətbiqi.

İcraçılar: Dos. Quliyev Ə., Dos. Nəbiyev İ., Ass. İsmayılova K.

Elmi tədqiqat işin əhəmiyyəti: Endokrin xəstəliklər müasir dövrün ən aktual və kəskin problemlərindən biridir. Şəkərli diabet və onun fəsadları, qalxanabənzər vəz, piylənmə, prostat vəzi kimi endokrin xəstəliklərinin öyrənilməsi bu gün də aktual olaraq qalır. 

Davamlı olaraq endokrin xəstəliklərinin patogenetik, epidemioloji, biokimyəvi, immunoloji baxımdan dərin öyrənilməsi planlaşdırılmış işlərin məqsədi olmuşdur.

Tədqiqat obyekti: Şəkərli diabet, onun fəsadları ilə, qalxanabənzər vəz xəstəlikləri, prostat vəz adenoması, piylənmə diaqnozu qoyulan xəstələr olmuşdur.

Müayinə üsulları: Bütövlüklə ümumklinik, biokimyəvi, hormonal, immunoloji, riyazi metodlar tədbiq olunmuşdur.

Alınan  nəticələr: Alınan elmi nəticələr şübhəsiz ki, endokrin xəstəliklərin öyrənilməsini əhatə edir. Bu baxımdan Azərbaycan Respublikasında şəkərli diabetli xəstələrin epidemioloji vəziyyətinin öyrənilməsinin nəticələri müasir dünya statistikasına uyğun olmuşdur. Bunu əldə etmək üçün həm Bakıda həm də əyalətlərdə əhali arasında monitoring aparılmışdır. Xüsusi riyazi  indeksləri: MM aterogenlik indeksi, KMV indeksi vasitəsi ilə indekslərin təhlili nəticəsində 2030 ilə qədər şəkərli diabet xəstələrin rəsmi qeydiyyata alınacaq sayı haqqında məlumat təqdim edilmişdir.

Şəkərli diabetli xəstələrdə sümük metabolizmini öyrənilməsi nəticəsində məlum olmuşdur ki, sümüklərdə mineral möhkəmliyin azalması zamanı oksiprolinin kreatinina münasibəti artır. Densinometrik göstəricilərinin dinamik müşahidəsi sümük rezorbsiyasının formalaşmasının üstün olması təstiq edilmişdir.

Tədqiqatla osteopenik sindromun yaranması xəstənin yaşından, şəkərli diabetin davamlığından, kompensasiyasından, xəstənin çəkisindən asılı olduğu təsdiqlənmişdir.

Şəkərli diabet I tip xəstələrdə mikrodamar axının zədələnməsində Endotelin I əhəmiyyətinin öyrənilməsi nəticəsində məlum olunub ki:

Diabetik retinopatiya, nefropatiya olan xəstələrdə fəsad olmayan xəstələrdə Endotelin I konsentrasiyası azalır. Mikrodamar fəsadları artdıqca Endotelin I müqayisə səviyyəsi etibarsız olur. Beləliklə I tip şəkərli diabetdə Endotelin I proqnostik əhəmiyyətli göstərici diabetik nefropatiyalı xəstələrdə iltihabyönümlü sitokin dəyişiklikləri, sitokinemiya, sitokinyönümlü və əkssitokin balansı pozulur və bu immunoloji proses diabetik angiopatiya yaradır. Gələcəkdə isə arterial hipertenziya ilə nəticələnir. Tədqiqat nəticəsində iltihab aktivliyi indeksini azaldan preparatın (Prestarium 5) verilməsi zəruridir.

Ardıcıllıqla prostat vəzin xoş xassəli hiperplaziyası zamanı stenokardiyalı xəstələrdə ürəyin funksional vəziyyəti və hemodinamikada olan dəyişikliklər bu qrup xəstələrdə erkən aparılan hormonal korreksiyanın, sağlam həyat tərzinin aparılmasının effektiv olmasını təsdiq etdi.

Aparılan tədqiqatlar endokrinologiyanın bəzi məsələlərini işıqlandırdığına baxmayaraq, yenə də tədqiqatlar davam edilməlidir.

Elmi tədqiqat işin yeniliyi.

Respublikada endokrin xəstəliklərin (şəkərli diabet) epidemioloji baxımdan öyrənilməsi immunoloji aspektdə diabetik nefropatiyanın sitokinlərin balansından asılılığı, Endotelin_I I və II tip şəkərli diabetdə mikroangiopatiyada əhəmiyyəti aşkarlanmışdır.

Tətbiq edilmə dərəcəsi – I-II dərəcələr.

Tətbiq edilmə sahəsi – Endokrinologiya, diabetologiya, kardiologiya, nefrologiya, ümumiyyətlə terapiyada tədbiq oluna bilər