Azərbaycan Tibb Universiteti Histologiya, embriologiya və sitologiya kafedrasının 2014-cu təqvim ilində elmi işlərinin hesabatına əlavə

Histologiya, embriologiya və sitologiya kafedrası əməkdaşları tərəfindən 2014-ci il ərzində çap olunmuş elmi işlərin SİYAHISI:

Tədris-metodik vəsaitlər: 

1. Гасымов, Т.А.Султанова, Т.М.Наджафова. Кортикальная цитоплазма и элементы цитоскелета. Баку:Азернешр, 2014, 48 стр.

2. Qasımov E.K., Sultanova T.A.,Nəcəfova T.M., Mənsimov A.Ə., Şahmamedova A.İ. Ümumi histologiya. (Testlər). Bakı:Azərnəşr, 2014, 308 səh.

3. Qasımov E.K. Ümumi histologiya (sxemlər) Bakı.:Time Print, 2014,123s.

4. Qasımov E.K., Sultanova T.A.,Nəcəfova T.M., Mənsimov A.Ə., Şahmamedova A.İ. Xüsusi histologiya. (Testlər). Bakı.:Vətənoğlu, 2014, 317 səh.

 

Məqalələr 

1. Əliyarbəyova A.Ə., Qasımov E.K. Ağ siçovullarin onurğa beyni qanqlionunda neyroqlial əlaqələrin mikroskopik və ultrastruktur xüsusiyyətləri. Azərbaycan Tibb Jurnalı Bakı. 2014, №2, 32-39.

2. Rəhimov Ç.R., Qasımov E.K., Quliyev T.R., Fərzəliyev İ.M. Ağız boşluğunda cərrahi yaraların sağalma prosesinin öyrənilməsi üçün münasib eksperimental model. Bakı. Azərbaycan Tibb Jurnalı 2014, №2, 120-125.

3. Hüseynova Ş.Ə., Qasımov E.K. Beyin qişalari və beyin-onurğa beyni mayesi- uydurmalar, fərziyələr və faktlar. ATU-nun İnsan anatomiyası kafedrasının yaradılmasının 95 illik yubileyinə həsr olunmuş Beynəlxalq elmi konfrans materiallarının toplusu. Bakı, 2014, səh.69 - 73.

4. Гасымов Э.К., Kərimova E., Нариманова С.Г., Абдуллаева С.Р., Джамалова Л.Э. Mакро-микроскопическая анатомия кожных нервов участвуюших в иннервации медиальной поверхности голени. ATU-nun İnsan anatomiyası kafedrasının yaradılmasının 95 illik yubileyinə həsr olunmuş Beynəlxalq elmi konfrans materiallarının toplusu. Bakı, 2014, səh.77 - 81. 

5. Əliyarbəyova A.Ə., Şahməmmədova A.İ., Sadiqi İ.B., Qasımov E.K. Onurğa beyni qanqlionu damarlarinin keçiricilik xüsusiyyətləri. ATU-nun İnsan anatomiyası kafedrasının yaradılmasının 95 illik yubileyinə həsr olunmuş Beynəlxalq elmi konfrans materiallarının toplusu. Bakı, 2014, səh.69 - 73.

6. Qasımov E.K. Azərbaycan tibb universitetinin histologiya, embriologiya və sitologiya kafedrasinin inkişafinin əsas mərhələləri. Azərbaycan Tibb Jurnalı, 2014, №4, 113-118.

7. Əliyarbəyova A.Ə Qasımov E.K., Onurğa beyni qanqlionunda venulyar damarlarin histotopoqrafiyasi və quruluş xüsusiyyətləri. Ictimai sağlamlıq və səhiyə, 3-cü cild.  Bakı:Azproqrup, 2014, səh. 70-76.

8. Hüseynova Ş.Ə., Qasımov E.K.Sinir sisteminin müxtəlif hissələrini örtən qişalarin struktur elementlərinin morfo-funksional xarakteristikasi Ictimai sağlamlıq və səhiyə, 3-cü cild. Bakı:Azproqrup, 2014, səh.89-94.

9. Rzayev F.H., Qasımov E.K., Nəsirov Ə.M. Azərbaycanda ultrastruktur tədqiqatlarin parazitologiyaya tətbiqi. Zoologiya Institutunun Əsərləri, 2014, capa qəbul olunub.

10. Muradova S.A., Qurbanov A.İ., Qarayev Z.Ö., Qasımov E.K., Rzayev F.H. Bdellovibriona bənzər bakteriyaların Candida cinsli göbələklərlə qarşılıqlı münaqsibətlərinin elektron mikroskopik xüsusiyyətləri. Azərbaycan Tibb Jurnalı, 2014, №4, 61-67.

11. Əyyubova G.M., Sultanova T.Ə., Nəcəfova T.M., Mehrəliyeva G.Ə. Beyin qabığında neyroqliya hüceyrələrinin qarşılıqlı histotopoqrafiyası və ultrastruktur quruluş xüsusiyyətləri. Anatomiya kafedrasının 95 illiyinə həsr edilmiş elmi konfrans. 2014, s. 51-55.

12. Əyyubova G.M., İbrahimova T.A., Tahirova S.N., Mənsimov A.Ə. Kəskin endotoksemiya zamanı beyin yarımkürələri qabığında neyroqliya hüceyrələrinin ultrastruktur xüsusiyyətləri. Anatomiya kafedrasının 95 illiyinə həsr edilmiş elmi konfrans. s. 46-50.

 

Tezislər:

1. Гасымов Э.К., Гусейнова Ш.А, Алиярбекова А.А., Лихачева Л.М. Ультраструктурные особенности строения зубчатых связок спинного мозга. Материалы XI Конгресса Международной ассоциации морфологов.  (28-31 май  2014 г.).  Морфология, 2014, № 3, стр. 52..

2. Əliyarbəyova A.Ə., Nəcəfova T.M., Büniatzadə E.C., Mənsimov A.Ə.,  Qasımov E.K..Onurğa beyni qanqlionlarinin orqan xarici damarlarinin histotopoqrafiyasi və ultrastruktur qurluş xüsusiyyətləri. “Təıbabətin aktual priblemləri” mövzusunda elmi konfransın materialları, Bakı, 2014, səh.208-210

3. Qasımov E.K. Ultrastruktur tədqiqatlərın perspektiv inkişaf istiqamətləri. “Təbib” qəzeti,№01(1576), 15 yanvar 2014, səh.7

4. Qasimov E., Huseynova Sh., Aliyarbayova A., Quliyeva N., Akbarov E.,Ghaffarzadagan R. Endotoxin of E.coli as an initiator factor of neuroinflammation: implication for neuropathies. European Federation of Neurological Societies Forum 2014, Milan, Italia (5-9 july 2014), p.319

5. Qasimov E., Aliyarbayova A., Huseynova Sh., Ghaffarzadagan R. Morphometric study of neurons and myelinated nerve fibers in the rat spinal ganglia. light and electron microscopic observation. 18th Congress of the International Federation of Associations of Anatomists (IFAA) China, Beijing, 2014 (august 8-10). Annals of Anatomy, 2014, v. 196, S1, p.60.

6. Gasimov E.K., Huseynova Sh.A., Aliyarbayova A.A. Meninges as a niche of neural stem cells and the possible ways of delivering them to the damaged areas of the spinal cord. Materials of the Baku international humanitarian forum. Baku, 2014, p.

7. Əyyubova G.M., Sultanova T.Ə., İbrahimova T.A., Mehtiyev M.R. Ağ siçovulun beyin qabığında mikroqliya hüceyrələrinin histotopoqrafiyası və ultrastruktur quruluş xüsusiyyətləri. Azərbaycan Tibb Universiteti əməkdaşlarının elmi-tədqiqat işlərinin yekunlarına həsr edilmiş “Təbabətin aktual problemləri” mövzusunda elmi konfrans materialları, 2014, s.214-216.

8. Quluyeva N.T., Tahirova S.N..Mehrəliyeva G.Ə., Qasımov E.K. Kəsgin endotoksemiya zamani epinevral əzəzləvi venulalarin divarinda baş verən dəyişikliklərin ultrastruktur xarakteristikasi. “Təıbabətin aktual priblemləri” mövzusunda elmi konfransın materialları, Bakı, 2014, səh.221-223.

 

ARA HESABAT

 

Elmi işlər üzrə prorektor:                                 prof.  I.I.İSAYEV

Elmi rəhbər:                                                         prof. E.K.QASIMOV

  

 

Bakı-2014

 

İCRAÇILARIN SİYAHISI

 

Məsul icraçılar:                  

t.e.d. H.K.Muradov

t.e.n. T.Ə.Sultanova

t.e.n. Y.Ə.Ağayev

 

İcraçılar:                            

G.M.Əyyubova                                        

A.Ə.Əliyarbəyova                                   

N.T.Quliyeva                                              

T.M.Nəcəfova

t.e.n. E.C.Bünyatzadə                                            

b.e.n. G.Ə.Mehrəliyeva                                           

b.e.n. M.İ.Quliyev

b.e.n. M.R.Mehtiyev                                     

A.İ.Şahməmmədova

A.Ə.Mənsimov

S.H.Nərimanova

A.T.İbrahimova

İ.O.Əliyeva

G.H.Sadıqova

 

REFERAT

Mövzu: “Endotoksemiya zamanı sinir sisteminin müxtəlf hissələrində qişa-damar-sinir-qliya elementləri ilə mononukllear faqositlərin qarşılıqlı histotopoqrafiyası və elertron mikroskopik quruluşu”

Tədqiqat obyekti: 20 baş nəzarət qrupu, 10 baş kəskin endotoksemiya modeli yaradımı ağ siçovulların cəsədlərindən götürülmüş baş beyin yarımkürələrinin qabığı, onurğa beyni qanqlionları  (OBQ) və oturaq siniri.

İşin məqsədi: OBQ qanqlionunun qidalanmasında iştirak edən damarların qurluş xüsusiyyətlərinin, nəzarət qrupu və eksperimental ödem zamanı sinir sistemnin müxtəlif hissələrində mononüklear faqositlərin və digər struktur elementlərin histotopoqrafisının və ultrastruktur parametrlərinin dəqiqləşdirilməsidir.

Tədqiqat metodları və aparatlar: 10 ağ siçovulun damar daxili perfuziya üsulu ilə fiksasiya olunduqdan sonra həmin kateterlə 10% jelatində həll olmuş tuş məhlulu aşağı boş venadan xaric olana qədər yeridilərək onurğa beyni qanqlionu (OBQ) onurğa beyni kökləri və sinirləri ilə birgə götürülüb 10% formalin məhlulunda fiksasiya olunmuş Sonra kriostatda dondurularaq 100-150 mkm qalınlığında total kəsiklər alınmışdır. Bundan başqa 10 nəzarət qrupu və 10 baş kəskin endotoksemiya modeli yaradımış ağ siçovulların cəsədlərindən götürülmüş baş beyin yarımkürələrinin qabığı, onurğa beyni qanqlionları  (OBQ)   və oturaq sinirləri fosfat büferində (pH 7,4) həll edilmiş 1%-li pikrin türşusu, 2,5%-li qlutaraldehid və 2,5%-li paraformaldehid məhlullarında fiksasiya edildikdən sonra ümumi qəbul olunmuş qaydalar üzərə hazırlanmış epon-araldit və spur blokları hazırlanmışdır. Sonunculardan LKB-III, Reichert, və Leica EM UC7 ultratomlarında yarım- və ultranazik kəsiklər alımışdır. Total preparatlar və yarımnazik kəsiklər rəngləngdikdən sonra Latimet (Leika-Almaniya) işıq mikroskopunda baxilaraq lazımi hissələrin şəkilləri Pixera rəqəmsal fotokamerasının (ABŞ) köməkıiyi çəkilmişdir. Ultranazik kəsilər isə 2%-li uranil asetat və 0.4% -li təmiz qurğuşun sitrat məhlulları ilə rəngləndikdən sonra  . Hitachi 12E, JEM 1200CX və JEM 1400 tranmission elektron mikroskoplarında tədqiq olunub və lazımı elektronnorqammalar əldə edilmişdir.

Əldə olunan nəticə və yeniliklər: Kəskin endotoksemiya zamanı endonevral  kapilyarllar, postkapilyar və yığıcı venulaların daxili səthlərini örtən endotel hüceyrələrini yığılmarı hüceyrəarası əlaqələrin tam qaldıqlkarı hada, periferik hissələrin ucqar hissələrində, endoonevral ödemlərlə nəticələnən, trans endotelial kanalların formalaşmasına gətirb çıxarır. Belə kanallar ətrafinda makrofaqların cisimlərinin və periferik hissələrinin kəsikləri aşkar edilirlər. Plazmanın osmotik aktiv elementlərinin endonevral səhəyə daxil olmaları ətrafda yerləşəm mielinli sinir liflərini  müxtəlif dərəcəli degenerativ dəyişikliklərə uğradırlar.

Kəskin endotoksemiya zamanı onurğa beyni qanqlionlarının (OBQ) istər kapsul xarici , istırsə də orqandaxili arterial damarlarında baş verən dəyişikliklər arasında nəzərə çarpanı onların orta qatlarının təşkilində iştirak edən saya əzələ hüceyrələrinin yığılmaları nəticəsində endotel hüceyrələrinin mərkəzi hissələrinin, yerli qan dövranının pozulmasına səbəb ola bilən dərəcədə, damarların mənfəzinə doğru kəskin şəkildə qabarmalarıdır

Beyin qabığının ən səthi qatının formalaşmasında iştirak edən hüdudi neyroqliyanın tərkibində tünd və açıq sotoplamaya malik hüceyrələrin olduğu aşkar edilmışdir. Kəskin endotoksemiya zamanı nəzər diqqəti cəlb edən mikroqlial (markofaqal) hüceyyrələrin proliferasiyası ilə yanaşı onların degenaresiyaya uğramış tünd neyroların ətrafında toplanmalarıdır. Bu isə beyin qabığının mononukler faqositlərinin neyrodegenerativ proseslərin inkişafında aparıcı rola  malik olduqlqrı kimi qəbul oluna bilər..

Səmərəliyi: Eksperimental ödemlərin patogenazinin dəqiləşdirilməsi.

Tətbiq etmə dərəcəsi: respublika və beynəlxalq.

Tətbiq etmə sahəsi: Nəzəri və tətbiqi histologiya, nevrologiya və nevropatologiya