NEYROCƏRRAHİYYƏ

fənni üzrə tədris  proqramı

Azərbaycan Tibb Universitetinin Neyrocərrahiyyə kafedrasının professoru, t.e.d. Etibarlı Sabir Abdul oğlu, kafedranın dosenti t.ü.f.d. Məmmədov Calal Cahangir oğlu tərəfindən hazırlanmışdır. 

NEYROCƏRRAHİYYƏ

fənni üzrə

PROQRAM 

BAKI - 2017

G İ R İ Ş

“Neyrocərrahiyyə”fənni müalicə-profilaktika və hərbi fakultələrinin IV kurslarında və stomatologiya fakultəsinin V kursunda tədris olunur.

Müalicə-profilaktika, hərbi və stomatologiya fakultəsində   neyrocərrahiyyə   fənninin tədrisində məqsəd  neyrocərrahi xəstəliklərin yaş xüsusiyyətlərini, xəstəliklərin kliniki gedişatı, diaqnostika və  müasir müalicə  prinsiplərini öyrənmək, mərkəzi və periferik sinir sisteminin müxtəlif xəstəlikləri zamanı xəstələrə təxirəsaınmaz yardımın göstərilməsi bacarığını öyrətməkdən ibarətdir. Tələbələrə neyrocərrahiyyə   kafedrasında  mərkəzi və periferik sinir sisteminin topoqrafik anatomiyası haqqında biliklərini  möhkəmləndirmək nəzərdə tutulur.

Proqram neyrocərrahiyyənin müasir inkişaf vəziyyətini göstərməklə ümumui ixtisaslı həkimlərə tədrisin həcminə uyğun tərtib edilmişdir. Tədtis nozoloji ardıcıllıq prinsipinə əsasən qurulmuşdur.

Mühazirələr 2 saatlıq olmaqla vidiotexnika, kinofilmlər, və başqa texniki vasitələrin nümayişi ilə oxunmalıdır. Təcrübə dərslərinin neyrocərrahi klinikada, 25%-nip aparmaq məqsədə uyğundur. Təcrübə dərslərində tələbələr neyrocərrahi müayinə üsulları (kranioqrafiya, spondiloqrafiya, bel punksiyası, mieloqrafiya, exoensefaloqrafiya, angioqrafiya, kompyuter tomoqrafiyası,  və s.) tanış olur. Tələbələr beyin və onurğa beyin şişlərinin, kəllə-beyin və fəqərə sütunu-onurğa beyni travmalarının, beyinin iltihabi, parazitar, damar xəstəliklərinin, anadangəlmə cərrahi qüsurların, osteoxondrozların klinika, diaqnostika və müalicə üsullarını öyrənir. Tələbələr müəllimlərinin rəhbərliyi ilə tematik xəstələrin yoxlanılmasında, professor və dosentlərin müayinələrində, xəstəxanada keçirilən konfranslarda, təcili daxil olmuş neyrotravma və damar mənşəli xəstələrin qəbulunda iştirak etməlidirlər. Təcrübə dərslərinin biri və ya ikisitələbələrin operasiyada iştirakına həsr edilir.

Tələbələr kurasiya müddətində xəstılik tarixi yazırlar. Axırıncı dərs günündə tələbənin tərtib etdiyi xəstəlik tarixinin müzakirəsi aparılmaqla keçirilmiş mövzuların mənimsənilmə dərəcəsi müəyyənləşdirilir. 

Dərs  müddətində  neyrocərrahiyyənin  bütün bölmələri üzrə proqramı yerinə yetirən tələbənin   biliyi kredit sisteminə müvafiq  qiymətləndirir və lazımı bal toplayan tələbə fənn üzrə test  imtahanlarına  buraxılır. Dərs  buraxan tələbələrin ödəmələri klinikada növbəyə qalmaq və referat yazmaqla yerinə yetirilir. Bu tələbələr proqramı mənimsədiyi halda fənn üzrə test imtahanına buraxılırlar.

Müalicə-profilaktika fakultəsinin IV kurs tələbələrinə 45 saat neyrocərrahiyyə  fənni tədris olunur. Onlardan 10 saat mühazirə, 35 saat praktiki  məşğələyə ayrılmışdır.  V kursda stomatologiya fakultəsinin tələbələri üçü 8 saat mühazirə və 22 saat praktiki məşğələyə ayrılmışdır.

Ümumi dərs saatlarının mövzular arasında bölünməsi problemin aktuallığından və təcrübü olaraqdaha tez-tez rastgəlməsindən asılı olaraq aparılır.

Dərs zamanı  verilən mövzunu mənimsəməyən və ya dərsdə iştirak etməyən tələbə həmin  mövzunu dərsdən sonra referat yazmaqla və cavab  verməklə ödəyir.

Semestrin  axırında tələbələr uşaq cərrahlığından  testlə imtahan  verirlər.

Fənnin məqsədi: Müalicə-profilaktika və stomatologiya fakültəsinin tələbələrinə neyrocərrahiyyə elminin inkişaf tarixinı, neyrocərrahiyyədə tətbiq olunan müayinə metodlarını, neyrocərrahi xəstəliklərin diaqnostikasını, cərrahi müalicəyə göstərişlərin təyin edilməsini, neyrocərrahi əməliyyatların aparılma texikasını öyrətməkdir.

Tələbə nəyi bilməlidir:

1. Neyrofizioloji müayinə metodlarını (elektroensefaloqrafiya, exoensefaloqrafiya, elektromioqrafiya)

2. Rengenoloji müayinə metodlarını (rentgenoqrafiya, mieloqrafiya,angioqrafiya, pnevmoensefaloqrafiya, ventrikuloqrafiya, kompyuter tmomqrafiyası, nüvə-    maqnit rezonans tomoqrafiyası)

3. Diaqnostik  operasiyaları (bel punksiyası və likvoro dinamik sınaqlar diaqnostik frez dəliyinin qoyulması, ventikulopunksiyası)

4. Trepanasiya və laminektomiya əməliyyatlarını,

5.  Nevroliz və neyrorafiya əməliyyatlainin  aparılmasını,Kəllə-beyin travmalarının təsnifatı (açq və qapalı)

6.  Kəllə-beyin travmalarının kliniki formaları

a)  Baş beyin silkələnməsi, klinikası, diaqnostikası və müalicəsi.

b)  Baş beyinin əzilməsi (yüngül, orta ağır, ağır ). Onun klinikası, diaqnostikası, müalicəsi, cərrahi müalicəyə göstərişlərin müəyyən edilməsi.

c)  Baş beyinin əzilmə və sıxılmasının səbəbləri (basılmış sınıqlar, hematoma, ödem-istiska, travmatik hidromalar)

7. Kəllədaxili hematomaların təsnifatı.

8. Huşun pozulma dərərcələri.

9. Qlazkonun koma şkalası.

10. Kəllədaxili hematomaların patogenezi klinika , diaqnostikası və müalicə taktikasının seçilməsi.

11. Uşaqlarda və qocalarda kəllə-beyin travmasının xüsusiyyətləri.

12. Kəllə-beyin travmalarının gücikmiş fəadlarının (travmatik epilepsiya,likvorreya) diaqnostikası və müalicəsi.

13.Doğuş kəllə-beyin travmaları. Etiologiyası, klinikası, diaqnostikası. Kefalohematomaların konservativ və cərrahi müalicəsi. Subdural hematomalar. İmpression sınıqlar.                                                                       

14. Fəqərə sütunu-onurğa beyini travmalarının təsnifatı.

15. Onurğa beynin silkələnməsinin klinikası.

16. Onurğa beyninin boyun, döş və bel nahiyəsinin əzilməsinin klinikası

17. Hematomieliya nədir.

18. Onurğa beyni travmalarının erkən və gecikmiş fəsadları, onların   profilaktikası.

19. Fəqərə sütunu-onurğa beyni travmaları zamanı müayinə metodları ( lyumbal punksiya, spondiloqrafiya, KT, MRT)

20. Spondilodez nədir.

21. Dekompressiv laminektomiya nədir.    

22. Periferik sinirlərin zədələnmə formaları

23. Nevroliz, neyrorafiya haqqında məlumat.

24. Disk yırtıqlarinin patogenezi, klinikası, müalicə taktikasının seçilməsi.

25. Mikrodiskektomiya haqqında məlumat.

26. Baş beyin şişlərinin etio-patogenezi, klassifikasiyası.

27. Supratentorial şişlərin klinikası, diaqnostikası

28. Hipofizar nahiyənin şişlərinin (kraniofarinqioma, hipofizin adenoması, türk həhəri qabarının meninqioması) klinikası, diaqnostika və müalicəsi

29. Subtentorial şişlərin (körpü-beyincik bucağının nevrinoması,meninqioması,beyinciyin, beyin kötüyü  şişi) klinika, diaqnostika və müalicəsi

30. Baş beyin şişlərinin müalicə üsulları (cərrahi, sitostatik, şüa)

31. Uşaqlarda və yaşlı adamlarda şişin gedişinin xüsusiyyətləri

32. Onurğa beyin şişlərinin klassifikasiyaı.

33. Onirğa beyin şişlərinin klinikası, diaqnostikası, müalicə üsulları                                                                                                

34. Baş beyin absesi patogenezi nədir,klinikası, diaqnostikası və müalicəsi .

35. Araxniditlərin  kliniki formaları,  kliniki əlamətləri, diaqnostikası və  müalicə taktikasının secilməsi

36. Exnikokkoz xəstəliyinin rastgəlmə tezliyi vəarialı, exnikokkozun klinikası, diaqnostikası, cərrahı müalicənin xüsusiyyətləri 

37. Baş beyin qan dövranını pozğunluqlarının formaları

38. İşemik insultların klinikası, diaqnostikası və müalicəsi.

39. Hemorrargik insultların klinikası, diaqnostikası və müalicəsi.

40. İnsultların kliniki gedişinin fəqli xüsusiyyətləri.

41. Subaraxnoidal qansızmaların etiologiyası, klinika, diaqnostika və müalicəsi.

42. Beyindaxili hematomaların kliniki formaları

43. Beyindaxili hematomaların diaqnostikası.

44. Beyindaxili hematomaların müalicə taktikasının seçilməsi

45. Anevrizmanın formaıarı,  kliniki əlamətləri,  diaqnostikasında KT, MRT və angiqrafiyanın rolu

46. Anevrizmaların cərrahi müalicələrinin formaları

47. Üçlü sinirin nevralgiyasının səbəbləri,  klinkası və diaqnostikası,  konservativ müalicəsi

48. Üçlü sinirin nevralgiyasının cərrahi müalicə metodları

49. Anadangəlmə hidrosefaliyanın səbəbləri və patogenezi, kliniki formaları, klinikası,diaqnostikası və cərrahi müalicəsi

50. Şuntlayıcı operasiyaların xüsusiyyətləri

51. Anadangəlmə beyin-onurğa beyin yırtıqlarının diaqnostikası və cərrahi müalicəsi

52. Kraniostenoz nədir və onun formaları

53. Kraniostenozun diaqnostikası və müalicəsi

54. Arend üsulu ilə kraniotomiya

55. Travmadan sonrakı sərt qişa-beyin qabığı capıqlarının klinikası, diaqnostikası.

56. Travmadan sonrakı epilepsiya zamanı beyin qabığı çapıqlarının ayrılması

57. Kəllə sümüyü defektinin plastikası

       Tələbə nəyi bacarmalıdır:

1. Ayrı-ayrı xəstəliklər zamanı müayinə metodlarının düzgün seçilməsi.
2. Spondiloqramma, kranioqramma və angioqrammaların düzgün çəkilməsini dəyərləndirmək.
3. Bel punksiyasının aparılması üçün səviyyənin təyin edilməsi.
4. Kraniotomiya zamanı operasiya sahəsinin seçilməsi üçün istifadə olunan orientrlərin təyin edilməsi.
5. Kraniotomiya və laminektomiya zamanı istifadə olunan spesifik neyrocərrahi alətləri tanımaq.
6. Başda olan yaralara sarğının qoyulması
7. Müayinənin nəticələrinin interpritasiyası.
8. Müalicə planının tərtibi
9. Cərrahi əməliyyata hazırlığın aparılması.
10. Xəstələrə boyun korsetinin taxılması

11. Xəstələri transportirovka üçün hazırlamaq

12. Kliniki gedişinə görə hemorrargik insultları işemik insultlardan ayırmaq.

13. Angioqramların dəyərləndirilməsi

     Tələbə nəyə yiyələnməlidir:

1. Başda olan yaralara sarğının qoyulması;
2. Xəstələrin klinik müayinəsi (anamnaz toplanması, status lokalisin yazılması, müayinə metodunun seçilməsi;
3. Müayinənin nəticələrinin interpritasiyası;
4. Müalicə planının tərtibi;
5. Cərrahi əməliyyata hazırlığın aparılması;
6. Xəstələrə boyun korsetinin taxılması;
7. Xəstələri transportirovka üçün hazırlamaq;                    

                                 PROQRAM

Neyrocərrahiyyədə tətbiq olunan müayinə metodları: rentgenoqrafiya və sponiloqrafiyanın aparılması, onun diaqnostik rolu. Mieloqrafiya, angioqrafiya, pnevmoensefaloqrafiya müayinələrin aparılma texnikası, Angioqrafiya müayinəsi, Kompyuter tomoqrafiyası və nüvə maqnit rezonans tomoqrafiyası. Neyrofizioloji müayinə metodları: Elektroensefaloqrafiya, exoensefaloqrafiya, elektromioqrafiya müayinəsi. Neyrooftalmoloji müayinəsi. Dislokasion və hipertenzion sindromlar. Diaqnostik neyrocərrahi əməliyyatlar: Bel punksiyası və likvorodinamik sınaqlar, ventrikulopunksiya. Neyrocərrahi operasiyalar: trepanasiya və laminektomiya.

Kəllə-beyin travmalarənən təsnifatı. Açıq və qapalı kəllə beyin travmaları.Kəllə-beyin travmalarının kliniki formarı. Baş beyin silkələnməsi, onun kliniki əlamətləri, diaqnostika və müalicə prinsipləri. Baş beyin əzilməsi, əzilmə dərəcələri, klinikası, diaqnostika və konservativ müalicəsi. Beyin əzilməsi zamanıcərrahi müalicə prinsipləri. Baş beyin əzilmə və sıxılması. Sıxılmanın səbəbləri. Kəllədaxili hematomaların sərt qişaya münasivətinə görə təsnifatı. Hematomaların kliniki gedişinə görə təsnifatı. Subdural, epidural və beyin daxili hematomaların klinikası, diaqnostikası və cərrahi müalicəsi

Fəqərə sütunu-onurğa beyni travmaların təsnifatı, xarakteristikası. Onurğa beyin silkələnməsi, onun klinikası, diaqnostikası və müalicə məsələləri. Onurğa beyin əzilməsinin klinikası, diaqnostikası və müalicəsi. Fəqərə sütunu-onurğa beyni travmaları zamanı cərrahi əməliyyata göstərişlər. Ön və arxa spondilodez. Transpedikulyar fiksasiya. Fəqərə sütunu-onurğa beyni travmalarının ağırlaşmalari və onların profilaktikası.

Baş beyin şişlərinin təsnifatı və xarakteristikası.Supratentorial (beyin yaımkürələrinin) şişlərin klinikası, diaqnostoikası və müalicəsi. Parasellar nahiyənin (kraniofaringioma, türk yəhəri qabarının və hipofizin şişləri) şişlərinin klinikası, diaqnostikası və müalicəsi. Arxa kəllə çuxurunun (beyin kötüyü, büyincik, körpü-beyincik bucağı şişlərinin) şişlərinin klinikası, diaqnostikası və müalicəsi. Uşaqlarda və yaşlılarda beyin şişlərinin xüsusiyyətləri. Kimya və şüa terapiyası

Mərkəzi sinir sisteminin iltihabı və parazitar xəstəlikləri. Baş beyin absesləri, etio-patogenezi. Baş beyin abseslərinin klinikası, diaqnostikası və müalicəsi. Baş beyin exnikokkozu. Diaqnostikası, müalicəsi. Serebral araxnoiditlər, kliniki formaları, klinikası, diaqnostikası.Kliniki araxnoiditlərin konservativ və cərrahi müalicəsi.

Baş beyinin damar patologiyaları. Kəllədaxili anevrizmalar. Kliniki formaları. Anevrizmaların klinika, diaqnostika və müalicəsi. Anevrizmaların damardaxili və açıq əməliyyatları. Hemorrargik insultlar. Onun səbəbləri, klinika, diaqnostika və müalicəsi. İşemik insultlar: klinika, diaqnostika və müalicə prinsipləri.

Mərkəzi sinir sisteminin anadan gəlmə patologiyaları. Baş beyin yırtıqları. Kliniki formaları, klinika, diaqnostika və müalicəsi. . Onurğa- beyin yırtıqları. Kliniki formaları, klinika, diaqnostika və müalicəsi. Kraniostenoz. Onun klinikası kliniki formaları, diaqnostikası və müalicəsi. Kefalohematomalar, diaqnostikası və müalicəsi. Hidrosefaliyalar. Kliniki formaları, klinikası, diaqnostikası və müalicəsi. Şuntlayıcı əməliyyatlar. Simptomatik epilepsiya. Cərrahi müalicəsi. Üçlü sinirin nevralgiyası. Onun klinikası, diaqnostikası və müalicəsi.  

Müalicə-profilaktika fakültəsinin IV kurs tələbələri  üçün  Neyrocərrahiyyə fənnindən  mühazirələrin mövzu planı:

 müalicə-profilaktika fakültəsinin  IV kurs tələbələri  üçün  neyrocərrahiyyə fənnindən təcrübi məşğələlərin mÖvzu planı

stomatologiya  fakültəsinin V kurs tələbələri  üçün  heyrocərrahiyyə fənnindən mühazirələrin mövzu planı

 Stomatologiya  fakültəsinin IV kurs tələbələri  üçün  heyrocərrahiyyə təcrübi məşğələlərin mövzu planı

                                        Azərbaycan dilində

1. Həsənov R.S., Etibarlı S.A. Neyrocərrahlıq. Dərslik. Bakı, 2004.
2. Məmmədov C.C., Novruzov E.H., Qarayev İ.C.  ‘’Neyrocərrahlıqdan test suallar toplusu’’.  Dərs vəsaiti. Bakı, 2014.
3. Nağıyev A.Ə, EtibarlıS.A. hidrosefaliya Bakı, 2004
4. Həsənov R.S., Əliyev R.Ə. Onurğa beyin şişləri Bakı, 1992
5. Etibarlı S.A., Vəlibəyov A.Ş. Baş beyin abseslərinin klinika, diaqnostika və müalicə üsulları Bakı,1997 

Rus dilində 

1. Гусев Г.И., Коновалов А.Н., Бурд Г.С. Неврология и нейрохирургия Москва 2004.
2. Можаев С.В., Скоромец А.А., Скоромец Т.А. Нейрохирургия.  Москва 2001.
3. Марк Гринберг  Нейрохирургия . М.1983.
4. Ромоданов А.П., Мосийчук Н.М. Нейрохирургия. Киев 1990. 

İngilis dilində 

1. As heraft`s  Pediatric surgery. George W.Hoh COMB, J.Patrik Murphy 2010.
2. Pediatric surgery. Seven edition Arnold G.Cokan, N.Scott. Ad zick

Thomas M. Krummel.2013.

Texkiki təchizat

1.Neqatoskop

2.Multi media