ELMİ-TƏDQİQAT  İŞLƏRİNİN NƏTİCƏLƏRİNİN TƏCRÜBİ TƏBABƏTDƏ TƏTBİQİ

Hipofiz vəzi adenomasının  işlənmiş təsnifatı və kliniki təsviri Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris Cərrahi Klinikası, Respublika Neyrocərrahiyyə Xəstəxanası, Bakı şəhəri və Respublikanın müxtəlif rayon (Naxçıvan, Masallı, Quba, Gəncə, Qusar, Lənkəran, Qax, Cəlilabad, Şamaxı və s.)  dövlət və özəl xəstəxanalarının neyrocərrahi, endokrinoloji və nevroloji şöbələrində tətbiq olunublar.

BEYNƏLXALQ ƏLAQƏLƏR:

1. Skalioz və spinal neyrocərrahiyyə kursu – 15 yanvar -15 fevral 2017. Florence    Nightingale klinikası – İstanbul, Türkiyyə - C.N. İskəndərov.

2. Ukrayna Neyrocərrahlar Assosiasiyasının VI qurultayı. 14-16 iyun, Xarkov, Ukrayna, -  S.A. Etibarlı, E.H. Novruzov,  S.S. Etibarlı

3. Ümümdünya Neyrocərrahlar Assosiasiyasının XVI Beynəlxalq konqressi, 20-25 avqust 2017, İstanbul, Türkiyyə - S.A. Etibarlı, R.S. Xəlil-zadə, F.Ə.Qaralov, S.S. Etibarlı.

TƏCRÜBİ SƏHİYYƏYƏ KÖMƏK

Kafedranın işçiləri Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris Cərrahi Klinikası və Respublika Neyrocərrahlıq Xəstəxanasının gündəlik fəaliyyətində iştirak edərək müalicə olunan xəstələrin diaqnostikasında və cərrahi müalicə proseslərində təcrübi səhiyyəyə kömək göstərirlər. Bununla yanaşı Azərbaycan Resublikasının müxtəlif rayonlarda və Bakı şəhərinin bir sıra xəstəxanalarında neyrocərrahi xəstələrin müalicəsində fəal iştirak edirlər. 

AZƏRBAYCAN TİBB UNİVERSİTETİNİN NEYROCƏRRAHİYYƏ KAFEDRASININ 2017-Cİ İLİN ELMİ TƏDQİQAT İŞLƏRİNİN

HESABATI

 PEDAQOJİ İŞÇİLƏRİN ELMİ QURULTAYLARDA, KONFRANSLARDA, SİMPOZİUMLARDA, YIĞINCAQLARDA İŞTİRAKI

1. Endoskopik spinal neyrocərrahiyyə kursu - 20-23 dekabr 2016. Tümen Neyrocərrahiyyə Mərkəzi – Tümen, Rusiya Federasiyası – R.Z.Nəbi-zadə.
2. Skalioz və spinal neyrocərrahiyyə kursu – 15 yanvar -15 fevral 2017. Florence Nightingale klinikası – İstanbul, Türkiyyə - C.N. İskəndərov
3.  Azərbaycan Nevroloqlarının VI  Elmi Təcrübi Konfransı 16-17 mart 2017 Ə.Əliyev adina Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutu -  S.A. Etibarlı, C.C. Məmmədov, R.S. Xəlil-zadə, E.H. Novruzov, N.P.Əhmədov, C.N. İskəndərov, A.S. Allahverdiyev, İ.C. Qarayev, R.Z. Nəbizadə, F.Ə. Qaralov, S.S. Etibarlı, T.S. Mustafayev
4.  Azərbaycan Tibb Universiteti Rezidentlərinin V Elmi Təcrübi Konfransı Bakı 11-12 may 2017 ATU TCK - S.A. Etibarlı, C.C. Məmmədov, R.S. Xəlil-zadə, E.H. Novruzov, N.P. Əhmədov, C.N. İskəndərov, A.S. Allahverdiyev, İ.C.Qarayev, F.Ə. Qaralov, R.Z. Nəbi-zadə, S.S. Etibarlı, T.S. Mustafayev, E.R.Hüseynzadə. 
5.  Prof. S.H. Axundovun  anadan olmasının 120 illik yubileyinə  həsr olunmuş  Elmi Praktik konfrans  – 09 iyun 2017,  ATU TCK, S.A. Etibarlı, C.C.Məmmədov, R.S. Xəlil-zadə, E.H. Novruzov, N.P. Əhmədov, C.N.İskəndərov, A.S. Allahverdiyev, İ.C.Qarayev, F.Ə. Qaralov,  R.Z.Nəbi-zadə, S.S. Etibarlı, T.S. Mustafayev
6. Ukrayna Neyrocərrahlar Assosiasiyasının VI qurultayı. 14-16 iyun, Xarkov, Ukrayna, -  S.A. Etibarlı, E.H. Novruzov,  S.S. Etibarlı
7. “Xroniki boyun və bel ağrılarında faset oynaqlarının radiotezlikli ablasiyası (RFA)” mövzusunda simpozium – 16 iyun 2017 – ATU TCK – C.C.Məmmədov, R.S. Xəlil-zadə, N.P. Əhmədov, C.N. İskəndərov, A.S. Allahverdiyev, İ.C. Qarayev, F.Ə. Qaralov, R.Z. Nəbi-zadə, S.S. Etibarlı, T.S. Mustafayev. Ümümdünya Neyrocərrahlar Assosiasiyasının XVI Beynəlxalq konqresi, 20-25 avqust 2017, İstanbul, Türkiyyə - S.A. Etibarlı, R.S. Xəlil-zadə, F.Ə.Qaralov, S.S. Etibarlı.

№	Elmi işlərin adı	Çap və ya əlyazma	Nəşriyyat, jurnal (nömrə, il)	Səh.sayı	Müəlliflər
1	Kəllə əsası şişlərinin endos-kopik minimal invaziv cərrahiy-yəsi	çap olunub	Azərbaycan Nevroloqlarının VI  Elmi Təcrübi Konfransının materialları 16-17 mart 2017	1	Əhmədov N.P Etibarlı S.A.
2	Bel-oma nahiyyəsində disk protezlərinin istifadəsinincərrahi əhəmiyyəti. TLİF əməliyyatı.	--«»--	Azərbaycan Tibb Universiteti Rezidentlərinin 5-ci Elmi Təc-rübi Konfransının materialları 11-12 may 2017 ATU TCK	1	Mustafayev T.S İskəndərov C.N.
3	Olfaktor (qoxu) çuxur şişləri zamanı icra edilmiş intrakranial əməliyyatların nəticələri.	--«»--	Azərbaycan Tibb Universiteti Rezidentlərinin 5-ci Elmi Təc-rübi Konfransının materialları 11-12 may 2017 ATU TCK	1	Bağırov R.E Məmmədbəyli Ö.İ
4	Fəqərələrin patoloji sınıqlarının müalicəsində az invaziv me-todlar. Vertebroplastika.	--«»--	Milli Nevrologiya jurnalı - №1 2017 səh113-116	4	Etibarlı S.A. Qarayev İ.C Novruzov E.H  Nəbi-zadə R.Z
5	Əməliyyatsonrakı bazal likvo-reyanın diaqnostikasının müasir aspektləri	--«»--	Azərbaycanın dövlət müstəqil-liyinin bərpasının 25-ci ildö-nümünə həsr olunmuş Təbabətin aktual problemləri Elmi Praktik konfransın materialları – 26 may 2017səh 34	1	Etibarlı S.A. Məmmədov C.C Əhmədov N.P Nəbi-zadə R.Z
6	Spondilolistezlərin optimal müalicəsi	--«»--	Azərbaycanın dövlət müstəqil-liyinin bərpasının 25_ci ildö-nümünə həsr olunmuş Təbabətin aktual problemləri Elmi Praktik konfransın materialları – 26 may 2017səh 67	1	İskəndərov C.N Etibarlı S.A. Mustafayev T.S
7	Bel-oma nahiyyəsi spondilo-listezlərinin cərrahi müalicə prinsipləri	--«»--	Əziz Əliyevin anadan olmasının 120 illik yubileyinə  həsr olunmuş  Elmi Praktik kon-fransın materialları iyun 2017səh 322	2	Etibarlı S.A İskəndərov C.N Qarayev İ.C Etibarlı S.S Mustafayev T.S
8	Spinal ağrılar zamanı perkutan vertebroplastika		Prof. S.H. Axundo-vun  anadan olmasının 120 illik yubileyinə  həsr olunmuş  Elmi Praktik konfransın materialları – 09 iyun 2017səh 30-31	2	Etibarlı S.A İskəndərov C.N Qarayev İ.C Etibarlı S.S Mustafayev T.S Bağırov R.E
9	Результаты лечения грыж межпозвонковых дисков на шейном уровне позвоночника	--«»--	Ukrayna Neyrocərrahlarının VI qurultayının materialları – 14-16 iyun 2017, Xarkov, Ukrayna. Səh 25	1	Novruzov E.H Etibarlı S.A Qarayev İ.C İskəndərov C.N Əhmədov N.P
10	Оптимизация лечения проблем верхнего сегмента у больных с синдромом Клиппеля-Феля	--«»--	Ukrayna Neyrocərrahlarının VI qurultayının materialları – 14-16 iyun 2017, Xarkov, Ukrayna. Səh 41	1	İskəndərov C.N Novruzov E.H Allahverdiyev A.S Mustafayev T.S Etibarlı S.S
11	Эноваскулярное лечение ишемического инсульта	--«»--	Ukrayna Neyrocərrahlarının VI qurultayının materialları – 14-16 iyun 2017, Xarkov, Ukrayna. Səh 167	1	Məmmədov C.C Novruzov E.H Xəlil-zadə R.S
12	Результаты хирургического лечения с применением спондилодеза на шейном уровне позвоночника	--«»--	Клиническая хирургия - №8 2017, Киев, Украина. стр 65-66	2	Гараев И.

Neyrocərrahiyyə kafedrasının 2018-cı ilin elmi işlərinin planı

MÖVZU: ”Hipofiz şişlərinin klinika,diaqnostika və cərrahi müalicəsinin müasir aspektləri”

ELMİ RƏHBƏR: t.e.d. prof. S.A. Etibarlı

Icra edilmə müddəti: 2017-2020 illər

Elmi-tədqiqat işi: Hipofizin adenomasının müasir minimal invaziv cərrahiyyəsi (neyroendokrin və neyrooftalmoloji klinik aspektlər, endoskopik transsfenoidal yanaşmanın anatomik xüsusiyyətləri və texnikası).

İŞLƏR/MƏRHƏLƏLƏR	MÜDDƏT	İCRAÇILAR	MƏHSUL İCRAÇI
2-ci mərhələ “Hipofiz vəzi şişlərindən əziyyət çəkən xəstələrin diaqnostikasında istifadə olunan müasir müayinə metodlarının rolu və onların tətbiqi”	2018.01-   2018.12	Əhmədov N.P. Allahverdiyev A.S. Novruzov E.H. Qarayev İ.C. Nəbi-zadə R.Z. Qaralov F.Ə.	t.e.n. dos. Məmmədov C.C. t.e.n. dos. Xəlil-zadə R.S.

NEYROCƏRRAHİYYƏ KAFEDRASINİN

2017-2020 İLLƏRİN

ELMİ İŞİNİN ANNOTASİYASI

MÖVZUNUN ADI: «HIPOFIZ ŞIŞLƏRININ KLINIKA, DIAQNOSTIKA VƏ CƏRRAHI MÜALICƏSININ MÜASIR ASPEKTLƏRI» 

MÖVZUNUN AKTUALLIĞI:

Hipofiz vəzinin adenoması hipofizin ön payının bu və ya digər hormonlarının hipersekresiyası əlamətləri ilə özünü büruzə verən və yaxud şiş toxumasının ətraf hipotalamik-hipofizar nahiyyənin strukturlarına bilavasitə öz həcmi ilə təsir edərək simptomlar yaradan insan endokrin sisteminin patoloji həcimli törəmələrinin bir formasıdır.

Azərbaycanda hər il statistikaya görə  ≈ 70 -80 yeni xəstə müəyyən edilir. Bu xəstələrin müəyyən hissəsinin gecikmiş və qeyri-adekvat müalicə alması əlilliyə səbəb olduğu üçün hipofiz vəzinin adenomasının vaxtında diaqnostikası və düzgün müalicəsi tibbi-sosial problem olub həll olunması əsas prioritetlərdəndir.

Yeni diaqnostik metodların (qanda hormonların təyini,  KT və MRT müayinələr) tətbiq edilməsi şişlərin hətda ilkin kiçik ölçülü (mikroadenoma) mərhələsində təyin olunmasına, cərrahi əməliyyatın həcminin azalmasına şərait yaradır.

Xiazmal-sellyar nahiyyənin şişləri ilə xəstələrin cərrahi müalicəsi həm patoloji prosesə mühüm anatomik strukturların cəlb olunması və bununla da adekvat cərrahi yanaşmanın seçilməsində çətinliklərin yaranması  həm də iş qabiliyyətli əhali qrupunu əhatə edən əhəmiyyətli dərəcədə xəstə sayının olması müasir neyrocərrahiyyənin ciddi probleminə cevrilir.

Hipofiz vəzinin adenoması əməliyyat daxili ağırlaşmalar və şişin təkrari inkişaf riski yüksək olan patologiyalar qrupuna daxildir. Bu hal birinci növbədə giqant və invaziv formalı hipofiz adenomalarına aiddir. Suprasellyar inkişafı 2 sm- dən böyük olan şişlər 42%-dən çox hallarda residiv verə bilir. Xəstələrin 50%-dən çoxu endokrin və görmə pozğunluqlarına gürə əlillik qazanırlar. Eyni zamanda ağır mənəvi travma verən reproduktiv funksiya pozğunluqları nəzərdən qaçmamalıdır. Bütün bunlar bu müalicə metodlarının sonrakı təkmilləşdirilməsini   zəruri edərək ön plana çəkir.

Yaxın zamanlara kimi Hipofiz vəzinin adenomasınin xaric etmək üçün əsasən iki növ əməliyyatdan – mikocərrahi transkranial və mikroskopik transnazal müdaxilədən istifadə olunurdu. Bu müdaxilələrin hər ikisinin həm üstünlükləri həm də çatışmazlıqları vardır. Eyni zamanda transsfenoidal cərrahiyyəyə göstərişlərin artması ilə əlaqədər olaraq transkranial yanaşmaya getdikcə az yer verilir. Mikroskopik transsfenoidal yanaşmanın əsas çatışmazlıqlarından biri  isə əməliyyat sahəsinin görüntüsünün mikroskopun quruluşu ilə əlaqədar məhdud olmasıdır. Buna görə şiş toxumasının paraselyyar nahiyyədən tam xaric edilməsinə nəzarət çətinləşir. Patoloji prosesin bu cür (“kor-koranə”) rezeksiyası istənilən radikallığı təmin etmir və əksər hallarda vacib sinir-damar elementlərinin zədələnməsi ilə nəticələnə bilir.

Neyrocərrahların transsfenoidal müdaxilələrin imkanlarıni genişləndirmək istəyi və yanaşı gedən endoskopik texnikanın aktiv inkişaf etməsi endoskopik endonazal transsfenoidal cərrahiyyənin əmələ gəlməsinə gətirib çıxartmışdır.

Hipofiz vəzinin adenomasının endoskopik xaric edilməsi mikroskopik transsfenoidal cərrahiyyənin əsas problemi əməliyyat sahəsinin panoramik görüntüsünün olmaması problemini həll etməyə imkan vermişdir. Müxtəlif bucaqlı görüntüyə malik endoskopların tətbiqi yaxşı işıqlanma şəraitində müdaxilə sahəsinin geniş təftişinə imkan verir. Bununla da şişin tam vizual nəzarət altında xaric edilməsinə şərait yaradaraq əməliyyatın radikallığını artırmağa imkan verir.

Bütün qeyd edilənlər mövzunun aktual olduğunu aydın şəkildə göstərir.

MƏQSƏD:

Hipofiz vəzi adenomasından əziyyət çəkən xəstələrdə kliniki əlamətlərin öyrənərək, differensial diaqnostika və müasir cərrahi müalicə usullarının işlənib hazırlanması. 

MƏSƏLƏLƏR:

1. Hipofiz vəzisi adenoması olan xəstələrdə müxtəlif (oftalmoloji, nevroloji və endokrinoloji) düzgün müayinə alqoritmini təyin etmək.
2. Hipofizin adenomasının diaqnostikasında müasir müayinə metodlarının prinsiplərinin işlənib hazırlanması.
3. Cərrahi taktikanın hipofiz adenomasının ölçüsü və lokalizasiyasına uyğun seçilməsi.
4. Endoskopik endonazal transsfenoidal yanaşmanin praktiki neyrocərrahiyyədə tətbiqinin genişləndirilməsi.

TƏDQIQATIN ELMI YENILIYI:

Hipofiz adenoması zamanı müxtəlif növ kliniki əlamətlərin meydana çıxması təyin edilmiş və elmi əsaslandırılmışdır, bunda başqa, bu cür patologiyanın cərrahi müalicəsində endoskopik texnikanın istifadəsinin üstün cəhətləri təyin edilmişdir.

 TƏDQIQATIN TƏCRÜBI  ƏHƏMİYYƏTI:

Azərbaycan neyrocərrahiyyəsində bu mövzu ilk dəfə araşdırıldığından böyük praktik əhəmiyyət kəsb edəcəyini düşünürük. Hal-hazırda hipofiz adenoması olan xəstələrdə daha yaxşı proqnostik nəticələr əldə etmək məqsədilə bu patologiyaya  klinik yanaşma metodologiyasının hazırlanmasına ehtiyac vardır.

MATERİAL  VƏ  METODLAR:

Biz bu mövzunu araşdırarkən Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris Cərrahi Klinikası, “Medistile” və “Avrasiya” klinikalarında 2013-2017-ci illər ərzində müayinə və müalicə olunan 70 xəstə və xəstəlik tarixlərinin analiz olunmasını, həmçinin bu xəstələrdən bəzilərinin  katamnezini  toplamağı planlaşdırırıq.  

TƏDQİQATIN GÖZLƏNİLƏN  NƏTİCƏLƏRİ:

Əldə  edilən nəticələr hipofiz vəzinin adenomasından əziyyət çəkən xəstələrə daha effektiv müalicə taktikasının seçilməsinə və aparılan cərrahi müalicələrin nəticələrinin yaxşılaşdırılmasına kömək edəcək.

Neyrocərrahiyyə kafedrasının 2017-2020 illərinin elmi işlərinin planı

MÖVZU: Hipofiz şişlərinin klinika,diaqnostika və cərrahi müalicəsinin müasir aspektləri

ELMİ RƏHBƏR: t.e.d., dos Etibarlı S.A

Icra edilmə müddəti: 2017-2020 illər

İŞLƏR/MƏRHƏLƏLƏR	MÜDDƏT	İCRAÇİLAR	MƏHSUL İCRAÇİ
Mövzu: “Hipofiz şişlərinin klinika, diaqnostika və cərrahi müalicəsinin müasir aspektləri”	2017-2020		ass. Əhmədov N.P. t.e.n., dos.  Məmmədov C.C.
Elmi-tədqiqit iş: “Hipofizin adenomasının müasir minimal invaziv cərrahiyyəsi (neyroendokrin və neyrooftalmoloji klinik aspektlər, endoskopik transsfenoidal yanaşmanın anatomik xüsusiyyətləri və texnikası)”.	2017-2020	ass. Əhmədov N.P.
1-ci mərhələ “Hipofiz vəzinin müxtəlif mənşəli şişlərinin  təsnifatının işlənib hazırlanması və klinikasının öyrənilməsi”	yanvar2017- dekabr 2017	ass.Əhmədov N.P. ass. Allahverdiyev A.S. ass.,t.e.n. Novruzov E.H. ass.,t.e.n. Nəbi- zadə R.Z. ass. Qaralov F.Ə. blab. Qarayev İ.C.
2-сi mərhələ “Hipofiz vəzi şişlərindən əziyyət çəkən xəstələrin diaqnostikasında istifadə olunan müasir müayinə metodlarının rolu və onların tətbiqi”	yanvar2018- dekabr 2018	t.e.n., dos. Xəlil-zadə R.S. ass. Əhmədov N.P. ass. Allahverdiyev A.S. ass.,t.e.n. Nəbi- zadə R.Z. ass. Qaralov F.Ə. blab. Qarayev İ.C.
3-ci mərhələ “Hipofiz şişlərinin cərrahi müalicəsi zamanı müxtəlif yanaşmalarla (trans-kranial və endoskopik) icra olunmuş əməliyyatlar nəticələrinin müqaisəli analizi”	yanvar2019-dekabr2020	ass.Əhmədov N.P. ass. Allahverdiyev A.S. ass.,t.e.n. Novruzov E.H. ass. Qaralov F.Ə  ass.,t.e.n. Nəbi- zadə R.Z. b.lab. Qarayev İ.C.