Mövzu

Saat

1.Qanın fiziologiyası. Qanın funksiyaları, fiziki kimyəvi xüsusiyyətləri. Qanın formalı elementləri. Eritrositlər, elitropoyez. Leykositlər, leykositar formula. Qanın laxtalanma və laxtalanma əleyhinə mexanizimləri. Qan qrupları. Qanın həcmini, fəal reaksiyasını (PH), osmotik təzyiqini, qanda qlükozanın miqdarını sabit saxlayan funksional sistem.

2

2. Ürək fəaliyyətinin fiziologiyası. Ürək əzələsinin fizioloji xüsusiyyətləri. Ürək tsikli (kardiotsikl). Ürəyin avtomatiyası. İşlək miokard hüceyrələrində elektrik prosesləri. Ürək fəaliyyətinin tənzimi (sinir,reflektor, humoral).

2

3.Ürək fəaliyyətinin xarici əlamətləri. Ürəkdə elektrik hadisələri. Elektrokardioqrammanın analizi. Ürəyin yığılma fəaliyyətinin tədqiqat üsulları. Ürəyin mexaniki və səs təzahürləri. Fonokardioqrafiya.

2

4. Damar sisteminin fiziologiyası. Hemodinamikanın əsas qanunları. Damarların funksional xüsusiyyətləri. Arterial və venoz nəbz. Damarların innervasiyası. Damar hərəki mərkəz. Damar tonusunun sinir, humoral və reflektor tənzimi. Arterial təzyiqin öz-özünü tənzimi. Kicik qan dövranı, koronar qan dövranı və beyin qan dövranının səciyyəvi xüsusiyyətləri.

2

5. Tənəffüs sisteminin fiziologiyası. Xarici tənəffüs. Tənəffüs əzələləri. Ağciyərlərin ventilyasiyası. Plevra boşluğunda mənfi təzyiq. Qaz mübadiləsinin mexanizmi. Qazların qanla daşınması. Tənəffüs mərkəzi. Tənəffüsün tənzimində xemo və mexano reseptorların rolu. Tənəffüsün funksional sistemi. Yenidöğulmuşun ilk nəfəs alması. Aşağı və yuksək atmosfer təzyiqi şəraitində tənəffüs. Akklimatizasiya.

2

6.Həzm sistemi fiziologiyası. Qidalanmanın  funksional sistemi. Aclıq və toxluğun mərkəzi mexanizmləri. Endogen, eksogen qidalanma, sensor və metabolik toxluq. Hüceyrədaxili və hüceyrəxarici həzm. Ağız boşluğunda həzm. Udma aktının mexanizmi. Mədədə, on iki barmaq bağırsaqda, nazik və yoğun bağırsaqlarda həzm. Sorulmanın mexanizmi. Defekasiya aktını təmin edən funksional sistem.

2

7.Maddələr və enerji mübadiləsi. Termotənzim. Əsas mübadilə. Vasitəsiz və vasitəli kalorimetriya, tənəffüs əmsalı. Qida maddələrinin kalori baxımından dəyərliliyi. Bədənin temperatur sxemi. İstiliyin kimyəvi və fiziki tənzimi. Temperatur tənzimi mərkəzləri.

2

8.İfrağat sisteminin fiziologiyası Sidik yaranmanın funksional sistemi. Sidiyin əmələgəlmə mexanizmi: filtrasiya, kanalcıq reabsorbsiyası, kanalcıq sekresiyası. Sidik yaranmasının tənzimi. Filtrasiya və reabsorbsiyanı təmin edən böyrək və böyrəkxarici faktorlar. Böyrəklərin müxtəlif funksional sistemlərdə iştirakı. Sidik ixracının mexanizmi. Sidiyin tərkibi, miqdarı. Süni  böyrək. Tər ifrazı.

2

9.Ali sinir fəaliyyətinin fiziologiyası. Şərti və şərtsiz reflekslər. Şərti reflekslərin yaradılması qaydaları. Şərti reflekslərin təsnifatı. Şərti reflektor fəaliyyətin ləngiməsi. Davranış aktlarının sistem arxitektonikası. Ali sinir fəaliyyətinin tipləri. Eksperimental nevrozlar. Birinci və ikinci siqnal sistemi.

2

10. Emosiyalar. Ümumi xüsusiyyətləri, emosiyaların tibbi aspektləri, emosiyalar haqqında nəzəriyyələr. Emosional stress.

Motivasiyalar, təsnifatı, xüsusiyyətləri. Motivasiya  haqqında nəzəriyyələr.

Yaddaş. Yaddaşın növləri. Qısa və uzun müddətli yaddaş haqqında nəzəriyyələr. Yaddaşın enqramı.

Yuxu. Yuxunun bioloji əhəmiyyəti, obyektiv əlamətləri. Yuxu haqqında nəzəriyyələr. Yuxunun elektroensefaloqrafik göstəriciləri.  Yuxunun neyrofizioloji əsasları, onun mexanizimində bioloji fəal maddələrin rolu.

2

№

Mövzu

Saat

Qrup

1

Qanın fiziologiyası. Fiziki-kimyəvi xüsusiyyətləri.

Təcrübə işləri:

1.Qanın plazma və formalı elementlərə ayrılması.

2. Hemoliz.Eritrositlərin osmotik rezistentliyinin təyini.

3.Eritositlərin çökmə sürətinin təyini.

4

2

Eritrositlər. Hemoqlobin. Qan qrupları.

Təcrübə işləri:

1.Eritrositlərin sayılması.

2. Hemoqlobinin qanda miqdarının təyini (A.Sali üsulu ilə )

3. Qan qrupları və rezus faktorun təyini.

4

3

Leykositlər. Leykoformula. Trombositlər. Laxtalanma mexanizmi.

Təcrübə işləri:

1. Leykositlərin sayılması.

2. Trombositlərin sayılması.

3. Qanın laxtalanma müddətinin təyini

4

4

Ürək  əzələsinin fiziоlоji xüsusiyyətləri. Ürək fəaliyyətinin tənzimi (sinir, humoral, reflektoru).

Təcrübə işləri:

1.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin qrafik qеydi.

2.Qurbağa ürəyinin avtоmatizmi. Stanniusun liqaturaları.

3.Ürək fəaliyyətinin müхtəlif fazalarında qurbağanın ürək əzələsinin оyanıcılıq qabiliyyətinin öyrənilməsi-ekstrasistolanın müşahidəsi

4.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin humoral tənzimi (Ştraube təcrübəsi).

5.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin reflektor tənzimi (Holts refleksi).

6. İnsanda göz-ürək refleksinin müşahidəsi (Aşner-Danini refleksi)

4

5

Ürək fəaliyyətinin хarici əlamətləri. EKQ,  ürək tonları.

Təcrübə işləri:

1.Elektrokardioqramın yazılması (EKQ) və onun təhlili.

2.İnsanlarda zirvə vurğusunun təyini.

3.Ürək tonlarının auskultasiyası. Fonokardioqrafiya.

4.Arterial nəbzin təyini və onun xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi. Arterial və venoz nəbzin qrafik qeydi (sfiqmoqrafiya, fleboqrafiya).

4

6

Damar sisteminin fiziologiyası. Hemodinamikanın əsas qanunları.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda arterial qan təzyiqinin ölçülməsi (Riva-Roççi və Korotkov üsulları).

2.Qurbağanın üzgəc pərdəsində və dilində qan dövranının müşahidəsi. Damar mənfəzinin sinir tənzimi (Valter təcrübəsi).

4

7

Tənəffüsün fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Ağciyər vеntilyasiyasının mехanikası. Nəfəsalma və  nəfəsvеrmənin müşahidəsi (Dоndеrs mоdеli, qabırğaların fəaliyyətinin sхеmi).

2.Spirоmеtriya. Ağciyərlərin həyat tutumunun və dəqiqəlik həcminin təyini.

3.Udma aktı zamanı tənəffüsün reflektor dayanmasının müşahidəsi.

4

8

Həzm sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda ağız suyu ifrazının müşahidəsi.

2.Dovşanda xolinesteraza ingibitorlarının ağız suyu ifrazına təsirinin müşahidəsi.

3.Eksperimentdə mədə şirəsinin alınması.

4.Nazik bağırsaqda müxtəlif qatılıqlı məhlulların sorulmasının müşahidəsi.

5.Dovşanda hipotalamusun motivasiya zonalarının elektrik cərəyanı ilə qıcıqlandırmaqla aclıq və toxluq hissiyatlarının müşahidəsi.

4

9

Aralıq imtahan

4

10

İnsanda enerji mübadiləsi. Bədən temperaturunun tənzimi.

Təcrübə işləri:

1.Əsas mübadilənin təyini

2.Gündəlik qida rasionunun tərtib edilməsi.

3. Dəridə olan termoteseptorların yüksək və aşağı temperartura adaptasiyası.

4

11

İfrağat sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Sidiyin ümumi analizi.

2.Adrenalinin və pituitrinin diurezə təsiri.

4

12

Ali sinir fəaliyyətinin fiziologiyasi. Davraniş aktinin sistem arxitektonikasi. Emosiya, motivasiya, yaddaş.

Təcrübə işləri:

1. İnsanda söz qıcığının təsiri ilə şərti ağız suyu ifrazının müşahidəsi.

2. İnsanda temperament tiplərinin təyini.

3. İnsanda ali sinir fəaliyyətinin xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi.

4.İnsanda qısa müddətli eşitmə yaddaşının yaranması və təyini.

4

13

Yekun dərs.

4

№

Mövzu

Saat

Qrup

1

Qanın fiziologiyası. Fiziki-kimyəvi xüsusiyyətləri.

Təcrübə işləri:

1.Qanın plazma və formalı elementlərə ayrılması.

2. Hemoliz.Eritrositlərin osmotik rezistentliyinin təyini.

3.Eritositlərin çökmə sürətinin təyini.

4

2

Eritrositlər. Hemoqlobin. Qan qrupları.

Təcrübə işləri:

1.Eritrositlərin sayılması.

2. Hemoqlobinin qanda miqdarının təyini (A.Sali üsulu ilə )

3. Qan qrupları və rezus faktorun təyini.

4

3

Leykositlər. Leykoformula. Trombositlər. Laxtalanma mexanizmi.

Təcrübə işləri:

1. Leykositlərin sayılması.

2. Trombositlərin sayılması.

3. Qanın laxtalanma müddətinin təyini

4

4

Ürək  əzələsinin fiziоlоji xüsusiyyətləri. Ürək fəaliyyətinin tənzimi (sinir, humoral, reflektoru).

Təcrübə işləri:

1.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin qrafik qеydi.

2.Qurbağa ürəyinin avtоmatizmi. Stanniusun liqaturaları.

3.Ürək fəaliyyətinin müхtəlif fazalarında qurbağanın ürək əzələsinin оyanıcılıq qabiliyyətinin öyrənilməsi-ekstrasistolanın müşahidəsi

4.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin humoral tənzimi (Ştraube təcrübəsi).

5.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin reflektor tənzimi (Holts refleksi).

6. İnsanda göz-ürək refleksinin müşahidəsi (Aşner-Danini refleksi)

4

5

Ürək fəaliyyətinin хarici əlamətləri. EKQ,  ürək tonları.

Təcrübə işləri:

1.Elektrokardioqramın yazılması (EKQ) və onun təhlili.

2.İnsanlarda zirvə vurğusunun təyini.

3.Ürək tonlarının auskultasiyası. Fonokardioqrafiya.

4.Arterial nəbzin təyini və onun xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi. Arterial və venoz nəbzin qrafik qeydi (sfiqmoqrafiya, fleboqrafiya).

4

6

Damar sisteminin fiziologiyası. Hemodinamikanın əsas qanunları.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda arterial qan təzyiqinin ölçülməsi (Riva-Roççi və Korotkov üsulları).

2.Qurbağanın üzgəc pərdəsində və dilində qan dövranının müşahidəsi. Damar mənfəzinin sinir tənzimi (Valter təcrübəsi).

4

7

Tənəffüsün fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Ağciyər vеntilyasiyasının mехanikası. Nəfəsalma və  nəfəsvеrmənin müşahidəsi (Dоndеrs mоdеli, qabırğaların fəaliyyətinin sхеmi).

2.Spirоmеtriya. Ağciyərlərin həyat tutumunun və dəqiqəlik həcminin təyini.

3.Udma aktı zamanı tənəffüsün reflektor dayanmasının müşahidəsi.

4

8

Həzm sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda ağız suyu ifrazının müşahidəsi.

2.Dovşanda xolinesteraza ingibitorlarının ağız suyu ifrazına təsirinin müşahidəsi.

3.Eksperimentdə mədə şirəsinin alınması.

4.Nazik bağırsaqda müxtəlif qatılıqlı məhlulların sorulmasının müşahidəsi.

5.Dovşanda hipotalamusun motivasiya zonalarının elektrik cərəyanı ilə qıcıqlandırmaqla aclıq və toxluq hissiyatlarının müşahidəsi.

4

9

                                               Aralıq imtahan

4

10

İnsanda enerji mübadiləsi. Bədən temperaturunun tənzimi.

Təcrübə işləri:

1.Əsas mübadilənin təyini

2.Gündəlik qida rasionunun tərtib edilməsi.

3. Dəridə olan termoteseptorların yüksək və aşağı temperartura adaptasiyası.

4

11

İfrağat sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Sidiyin ümumi analizi.

2.Adrenalinin və pituitrinin diurezə təsiri.

4

12

Ali sinir fəaliyyətinin fiziologiyasi. Təcrübə işləri:

1. İnsanda söz qıcığının təsiri ilə şərti ağız suyu ifrazının müşahidəsi.

2. İnsanda temperament tiplərinin təyini.

4

13

Davraniş aktinin sistem arxitektonikasi. Emosiya, motivasiya, yaddaş.

1.İnsanda ali sinir fəaliyyətinin xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi.

2. İnsanda qısa müddətli eşitmə yaddaşının yaranması və təyini.

4

14

Yekun dərs.

4

Mövzu

Saat

1. Giriş. Fiziologiyanın inkişaf tarixi. Canlı orqanizimlərin əsas xüsusiyyətləri. Oyanıcılıq. Oyanıcılığın meyarları. Qıcıqlanma qanunları. Oyanan toxumalarda bioelektrik hadisələri. Sükünət potensialı. Fəaliyyət potensialının ion mexanizmi və tərkib hissələri. Oyanmanın tormozlanması. Parabioz. Sabit cərəyanın oyanan toxumalara təsiri. (Qütb və fizioloji elektroton qanunları).

2

2.Əzələ fiziologiyası. Eninə-zolağlı əzələnin morfofizioloji xüsusiyyətləri. Əzələ təqəllüsünün növləri. Əzələnin tək təqəllüsü, təqəllüsün summasiyası və tetanus. Hərəki vahidlər. Əzələ təqəllüsünün mexanizmi. Əzələnin işi, gücü. Əzələnin yorulması. Saya əzələlərin fiziolojı xüsusiyyətləri.

2

3.Oyanan toxumada impulsun nəql olunma prinsipi. Sinaps. Sinirlərdə oyanmanın nəqlolunma qanunları.Mielinli və mielinsiz sinir liflərində oyanmanın nəql olunması. Sinir liflərinin təsnifatı. Sinaps və sinaptik ötürülmə. Sinapsların ümumi xüsusiyyətləri. Sinir əzələ ötürücülüyündə xolinesterazanın rolu. Sinir əzələ ötürücülüyünə mioreleksantların təsiri. Saya əzələlərdə oyanmanın sinirdən əzələyə ötürülməsinin xüsusiyyətləri.

2

4.Mərkəzi sinir sisteminin ümumi və xüsusi fiziologiyası. MSS –da oyanmanın yayılma xüsusiyyətləri. MSS-də tormozlanma prosesləri. MSS-nın funksiyalarının tədqiqat üsulları. Onurğa beyninin, uzunsov beyinin, orta beynin, beyin sütunu retikulyar formasiyasının, beyinciyin fiziologiyası. 

2

5. Mərkəzi sinir sistemi xüsusi fiziologiyası. Ara beyinin fiziologiyası.(talamus , hipotalamus) Baş beyin limbik törəmələrinin fiziologiyası. Böyük yarımkürələr qabığının funksiyaları.

Vegetativ sinir sistemi. Vegetativ sinir sisteminin morfofünksional xüsusiyyətləri. Vegetativ sinir sisteminin simpatik, parasimpatik və metasimpatik şöbələri. Vegetativ sinir sisteminin ümumi fizioloji xüsusiyyətləri. Vegetativ sinir sisteminin mediatorları, reseptorları. Simpatik və parasimpatik şöbələrinin finksional antoqonizmi.

2

6. Endokrin sisteminin fiziologiyası. Hormonların ümumi funksiyaları. Hormonların hədəf hüceyrələrlə qarşılıqlı təsiri. Hormonların hüceyrə daxili qarşılıqlı təsiri. Hipofizin, qalxanabənzər, qalxanabənzər ətraf, böyrəküstü vəzin hormonları.  Mədəaltı vəzin, cinsiyyət vəzlərinin, timus və  epifizin  hormonal funksiyaları. Toxuma mənşəli bioloji fəal maddələr. Diş-çənə sisteminin inkişafında endokrin vəzilərin əhəmiyyəti.

2

7. Qanın fiziologiyası. Qanın funksiyaları. Qanın  formalı elementlərinin (eritrositlər, leykositlər, trombositlər) funksiyaları. Qanın müdafiə funksiyaları. Qanın laxtalanması. Damar-trombositar və koaqulyasion hemostaz. Qan qrupları. Rezus faktor. Stomatoloji xəstələrdə qanın klinik fizioloji dəyişiklikləri.

2

8. Ürək fəaliyyətinin fiziologiyası. Ürək əzələsinin fizioloji xüsusiyyətləri. Ürək tsikli.(kardiotsikl). Ürəyin avtomatiyası. İşlək miokard hüceyrələrində elektrik prosesləri. Ürək fəaliyyətinin neyro-humoral və reflektor tənzimi.

2

9.Ürək fəaliyyətinin xarici əlamətləri və qan-damar sisteminin fiziologiyası. Elektrokardioqrafiya, ürək tonları. Arterial təzyiqin ölçülməsi. Damarların funksional xüsusiyyətləri. Hemodinamika. Koronar qan dövranı, kiçik və qan dövranı, beyin qan dövranının səciyyəvi xüsusiyyətləri. Qan dövranının tənzimi. Arterial və venoz nəbz.Orqanizimdə arterial təzyiqi normal metabolizim üçün optimal səviyyədə saxlayan funksional sistem.

2

10.Tənəffüs sisteminin fiziologiyası. Nəfəsalma və nəfəsvermənin mexanizmi, plevra boşluğunda mənfi təzyiq.Tənəffüsün həcmləri.Qazların qanla daşınması. Tənəffüs mərkəzi. Tənəffüsün sinir-humoral tənzimi. Ağciyərlərin mexanoreseptorları. Qaz göstəricilərinin xemoreseptorları (mərkəzi və periferik). Yenidöğulmuşun ilk nəfəsalma mexanizmi. Müxtəlif atmosfer təzyiqində tənəffüs (aşağı və yuksək). Akklimatizasiya. Tənəffüs sisteminin nitq səslərinin yaradılmasında iştirakı.

2

11. Həzm sisteminin fiziologiyası. Maddələr və enerji mübadiləsi. Termotənzim. Qidalanmanın  funksional sistemi. Açlıq və toxluğun mərkəzi mexanizmləri. Endogen, eksogen qidalanma, sensor və metabolik toxluq. Hüceyrədaxili və hüceyrəxarici həzm. Ağız boşluğunda  həzm. Udma aktı. Mədədə və onikibarmaq  bağırsaqda həzm. Nazik və yoğun bağırsaqlarda həzm. Sorulmanın mexanizmi. Defekasiya aktı.

Maddələr və enerji mübadiləsi. Əsas mübadilə. Vasitəsiz və vasitəli kalorimetriya, tənəffüs əmsalı.

Termotənzim. Bədənin temperatur  sxemi. İstiliyin kimyəvi və fiziki tənzimi. Temperatur tənzimi mərkəzləri.

2

12. İfrağat sistemi. Sidik yaranmasının funksional sistemi. Sidiyin əmələgəlmə mexanizmi: filtrasiya, kanalcıq reabsorbsiyası, kanalcıq sekresiyası. Sidik yaranmasının tənzimi. Böyrəklərin müxtəlif funksional sistemlərdə iştirakı. Sidik ixracının mexanizmi. Sidiyin tərkibi, miqdarı.

2

13.Analizatorların ümumi və xüsusi fiziologiyası. Resepsiya. Reseptorların təsnifatı. Birincili və ikincili hissiyat reseptorları. Reseptiv sahələr. Analizatorların ümumi xüsusiyyətləri. Görmə analizatoru. Torlu qişanın fotoreseptorları. Rəngli görmə. Rəngli görməni izah edən nəzəriyyələr. Elektroretinoqram (ERQ). Görmə yolları. Binokulyar görmə. Yaxından və uzaqdan görmə.

2

14. Analizatorların xüsusi fiziologiyası. Eşitmə analizatoru. Eşitmə yolları. Binaural eşitmə. Eşitməni izah edən nəzəriyyələr. Taktil, vestibulyar (müvazinət), qoxu və dad analizatorları. Ağrı, ağrının təsnifatı, yaranma səbəbləri. Ağrı resepsiyası. Ağrının neyro-kimyəvi mexanizmləri. Endogen antinosiseptiv sistem.

2

15.Ali sinir fəaliyyəti. Davranışın təşkilinin reflektor prinsipi. Şərti və şərtsiz reflekslər. Şərti reflektor fəaliyyətin ləngiməsi. Davranış aktlarının sistem arxitektonikası. Ali sinir fəaliyyətinin tipləri. Eksperimental nevrozlar.

Emosiyalar.   Emosiyalar haqqında nəzəriyyələr, emosional stress.

Motivasiyalar. Motivasiyaların təsnifatı, nəzəriyyələr.

Yaddaş. Yaddaşın növləri. Yaddaş haqqında nəzəriyyələr.

Yuxu. Yuxunun bioloji əhəmiyyəti, obyektiv əlamətləri. Yuxunun elektroensefaloqrafik göstəriciləri.  

2

№

Mövzu

Saat

1.

Fizioloji eksperimentlərin məqsədi və təşkili. Fizioloji tədqiqat üsulları. Fizioloji eksperimentlərdə istifadə olunan cihazlar və məhlullar.

1. Fizioloji tədqiqat üsulları.

2.Fizioloji tədqiqatlarda istifadə olunan cihazlar.

3.Fizioloji tədqiqatlarda istifadə olunan alətlər və məhlullar.

4.Praktik məşğələlərin aparılması zamanı protokolların tərtib edilməsi barədə metodik göstərişlər.

2

Oyanan toxumaların ümumi fiziologiyası. Qalvanizm.

Təcrübə işləri:

1. Sinir-əzələ preparatının hazırlanması,

2. Qıcıqlandırma üsulları.

3. Qıcıq qapısının təyini.

4. Qalvaninin I və II təcrübələri, Matteucci təcrübəsi.

4

2.

Əzələlərin fiziologiyası. 

Təcrübə işləri:

1.Əzələnin tək təqəllüsü və onun təhlili.

2.Əzələnin tək təqəllüsünə qıcıq qüvvəsinin, sııxlığının və temperaturun təsiri.

3. Kurarenin mionevral sinapslarda oyanmanın nəql olunmasına təsiri.

2

Sinirdə impulsun ötürülmə xüsusiyyətləri. Sinirlərin klassifikasiyası. Sinaps anlayışı.

Təcrübə işləri:

1.Oyanmanın qütb qanunu.

2.Fizioloji elektroton qanunu

3.Oyanmanın nəql olunma qanunları (fizioloji və anatomik tamlıq, izolə nəql olunma, ikitərəfli nəql olunma).

4

3.

МSS-nin  fiziologiyası. Onurğa beyininin, uzunsov beyinin, orta beyinin fiziologiyası.

 Təcrübə işləri:

1.Qurbağada onurğa beyni reflekslərinin müşahidəsi.

2.Refleks müddətinin təyini və refleks qövsünün təhlili.

3.İnsanda spinal reflekslərin müşahidəsi.

4.Xronaksimetriya

2

МSS-nin  fiziologiyası. Ara beyinin (talamus və hipotalamus ), beyinciyin fiziologiyası. МSS-nin fəaliyyətinin öyrənilmə üsulları.

Təcrübə işləri:

1. Mərkəzi ləngimənin müşahidəsi (İ.M.Secenov).

2.Periferik ləngimənin müşahidəsi.

3.Baş beyin fəaliyyətinin elektroensefaloqrafik təhlili.

4

4.             

Vegetativ sinir sisteminin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda veğetativ tonusun Kerdo indeksinə əsasən qiymətləndirilməsi.

2.Veğetativ sinir sisteminin reaktivliyinin vaqal reflekslərə əsasən qiymətləndirilməsi.

2

Endokrin sistemin fiziologiyası. Hipofiz, qalxanabənzər, qalxanabənzərətraf, mədəaltı vəzin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1. Adrenalinin və pituitrinin qurbağanın piqment        hüceyrələrinə təsirinin müşahidəsi
2. Ağ siçanlarda qandakı glükozanın miqdarına  insulinin təsiri

4

5.

Böyrəküstü, epifiz və timus vəzlərinin fiziologiyası. Toxuma hormonları.

Təcrübə işi:

1. Adrenalin, asetilxolin və atropinin qurbağanın göz bəbəyinin əzələlərinə təsiri.

2

Qanın fiziki-kimyəvi xassələri, miqdarı və tərkibi.

Təcrübə işləri:

1.Qanın plazma və formalı elementlərə ayrılması.

2.Müxtəlif hemoliz növlərinin müşahidəsi. Eritrositlərin osmotik rezistentliyinin təyini.

3.Eritositlərin çökmə sürətinin təyini.

4

6.

Eritrositlər. Hemoqlobin. Qan qrupları.

Təcrübə işləri:

1.Eritrositlərin sayılması.

2. Hemoqlobinin qanda miqdarının təyini (A.Sali üsulu ilə )

3. Qan qrupları və rezus faktorun təyini.

2

Leykositlər. Leykoformula. Trombositlər. Laxtalanma mexanizmi.

Təcrübə işləri:

1. Leykositlərin sayılması.

2. Qanın laxtalanma müddətinin təyini

4

7.

Ürək qan-damar sisteminin fiziоlоgiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin qrafik qеydi.

2.Qurbağa ürəyinin avtоmatizmi. Ştanniusun liqaturaları.

3.Ürək fəaliyyətinin müхtəlif fazalarında ürək əzələsinin оyanıcılıq qabiliyyətinin öyrənilməsi-ekstrasistolanın müşahidısi.

2

Ürək fəaliyyətinin tənzimi.

Təcrübə işləri:

1.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin humoral tənzimi (Ştraube təcrübəsi).

2.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin reflektor tənzimi (Holts refleksi).

3.İnsanda göz-ürək (Aşner-Danini) refleksinin müşahidəsi.

4

8.

Ürək fəaliyyətinin хarici əlamətləri.

Təcrübə işləri:

1.Elektrokardioqramın yazılması (EKQ) və onun təhlili.

2.Ürək tonlarının auskultasiyası.Fonokardioqrafiya.

İnsanlarda zirvə vurğusunun təyini.

2

Hemodinamikanın əsas qanunları. Damar fəaliyyətinin öyrənilməsi.

Təcrübə işi:

1.İnsanda arterial qan təzyiqinin ölçülməsi (Riva-Roççi və Korotkov üsulları).

2.İnsanda arterial nəbzin təyini və onun xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi.

3.Qurbağanın üzgəc pərdəsində qan dövranının müşahidəsi (Valter təcrübəsi).

4

9.

                                                   Aralıq imtahan

2

 Tənəffüsün fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Ağciyər vеntilyasiyasının mехanikası. Nəfəsalma və  nəfəsvеrmənin müşahidəsi (Dоndеrs mоdеli, qabırğaların fəaliyyətinin sхеmi).

2. Spirоmеtriya. Ağciyərlərin həyat tutumunun və dəqiqəlik həcminin təyini.

4

10.

Tənəffüsün tənzimi.

Təcrübə işləri:

1. İnsanda tənəffüsün iradi dayanmasının (apnoe) nəticələrinin müşahidəsi.

3.İnsanda tənəffüsün iradi

hiperventilyasiyasının (hiperpnoe) nəticələrinin müşahidəsi.

4.Udma aktı zamanı tənəffüsün reflektor dayanmasının müşahidəsi.

2

Həzm sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda ağız suyu ifrazının müşahidəsi.

2.Dovşanda xolinesteraza ingibitorlarının ağız suyu ifrazına təsirinin müşahidəsi.

3.Mastikasioqrafiya

4

11.

Həzm sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işi:

1. Eksperimentdə mədə şirəsinin alınması.

2. Nazik bağırsaqda sorulmanın müşahidəsi.

3. Dovşanda hipotalamusun motivasiya zonalarının elektrik cərəyanı ilə qıcıqlandırmaqla aclıq və toxluq hissiyatlarının müşahidəsi.

2

İnsanda enerji mübadiləsi. Bədən temperaturunun tənzimi.

Təcrübə işləri:

1.Əsas mübadilənin təyini

2.Gündəlik qida rasionunun tərtib edilməsi.

3.Dəridə olan termoreseptorların yüksək və aşağı temperatura adaptasiyası.

4

12

İfrağat sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Adrenalinin və pituitrinin diurezə təsiri.

2.Sidiyin ümumi analizi

2

  Analizatorların fiziologiyası. Görmə analizatoru.

Təcrübə işləri:

1.Görmə itiliyinin təyini.

2.Gözün akkomodasiyasının təyini.

4

13.

Eşitmə, müvazinət, analizatorlarinin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1.Pıçıltı ilə danışıq zamanı eşitmə itiliyinin təyini.

2.Səsin həva və sümük keciriciliyinin müqaisəsi (Rinne təcrübəsi).

2

Dad,  qoxu analizatorlarinin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1.Dilin dad xəritəsinin müayinəsi.

2.Dad hissiyatının qıcıq həddinin təyini.

3.Qoxu reseptorlarının həssaslığının təyini.

4

14.

Taktil hissiyatının fiziologiyası. Ağrı hissiyatı.

Təcrübə işləri:

1.Taktil hissiyyatının təyini.

2.Ağrı hissiyyatının analizi.

2

 Ali sinir fəaliyyətinin fiziologiyasi. Davraniş aktinin sistem arxitektonikasi.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda dinamiki stereotipin yaradılması.

2.İnsanda söz qıcığının təsiri ilə şərti ağız suyu ifrazının müşahidəsi.

3.İnsanda temperamentin tiplərinin təyini.

4.İnsanda ali sinir fəaliyyətinin xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi.

4

15.

Emosiya, motivasiya, yaddaş.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda qısa müddətli eşitmə yaddaşının yaranması və təyini.

2.Dovşanda müsbət emosiyaya səbəb olan  hipotalanusun dorzo - lateral nüvələrinin elektrik qıcıqlandırılması nəticəsində müşahidə olunan öz-özünü qıcıqlandırma reaksiyasının yaradılması.

2

Yekun dərs.

4

Mövzu

Saat

1

Giriş. Fiziologiyanın inkişaf tarixi. Canlı orqanizimlərin əsas xüsusiyyətləri. Orqanizmin ümumi quruluş prinsipləri (korrelyasiya, tənzim, reflektor reaksiyalar, özünü təşkil, özünü tənzim). Funksional sistemlər. Homeostaz haqqında anlayış.

2

2

 Oyanıcılıq. Oyanıcılığın meyarları: reobaza, xronaksiya, funksional labillik, akkomodasiya. Oyanan toxumaların qıcıqlanma qanunları. optimum və pessimum qıcıqlar, onun  mexanizmi, Parabioz. Parabiozun fazaları.

2

3

Oyanan toxumalarda bioelektrik hadisələri. Sükünət potensialı, mənşəyi. Fəaliyyət potensialı. Fəalliyyət potensialı yaranmasının  ion mexanizmi. Oyanma zamanı oyanıcılığın dəyişməsi. Membranın ion keçiriciyi və ion kanalları. Sabit cərəyanın oyanan toxumalara təsiri. (Qütb və fizioloji elektroton qanunları).

2

4

Əzələ fiziologiyası. Eninə-zolağlı əzələlərin funksiya və xüsusiyyətləri. Əzələ təqəllüsünün növləri. Əzələ liflərinin oyanıcılığı. Əzələnin tək təqəllüsü, təqəllüsün summasiyası və tetanus. Hərəki vahidlər. Əzələ təqəllüsünün mexanizmi.

2

5

Əzələnin işi, gücü. Əzələnin yorulması. Əzələlərin iş hipertrofiyası və işsizlik atrofiyası. Saya əzələlərin fiziolojı xüsusiyyətləri (elektrik fəallığı, oyanmanın nəql olunması, avtomatiyası). Saya əzələlərdə oyanma və təqəllüs arasındakı asılılıq.

2

6

Oyanan toxumada impulsun nəql olunma prinsipi. Sinirlərdə oyanmanın nəqlolunma qanunları. Mielinli və mielinsiz sinir liflərində oyanmanın nəql olunması. Sinir dəstəsində fəaliyyət potensialının tərkib hissələrinə ayrılması və sinir liflərinin təsnifatı. Sinirin yorulması.

2

7

Sinaps və sinaptik ötürülmə. Sinir əzələ birləşməsi (sinaps). Sinapsların ümumi xüsusiyyətləri. Sinir əzələ ötürücülüyündə xolinesterazanın rolu. Sinir əzələ ötürücülüyünə mioreleksantların təsiri. Pessimal ləngimə. Saya əzələlərdə oyanmanın sinirdən əzələyə ötürülməsinin xüsusiyyətləri.

2

8

Mərkəzi sinir sisteminin ümumi və xüsusi fiziologiyası. MSS –da oyanmanın yayılma xüsusiyyətləri. MSS-də tormozlanma prosesləri. MSS-nın funksiyalarının tədqiqat üsulları. Onurğa beyninin, uzunsov beyinin fiziologiyası. 

2

9

 Mərkəzi sinir sisteminin xüsusi fiziologiyası. Orta beyinin, ara beyinin (talamus, hipotalamus), beyinciyin, beyin sütunu retikulyar formasiyasının fiziologiyası. Baş beyin limbik törəmələrinin fiziologiyası. Böyük yarımkürələr qabığının funksiyaları.

2

10

Vegetativ sinir sistemi. Vegetativ sinir sisteminin morfofünksional xüsusiyyətləri. Simpatik, parasimpatik və metasimpatik şöbələr. Vegetativ sinir sisteminin ümumi fizioloji xüsusiyyətləri. Vegetativ sinir sisteminin mediatorları, reseptorları. Deprivasiya. Simpatik və parasimpatik sinir sisteminin fizioloji xüsusiyyətləri. Vegetativ sinir sisteminin simpatik və parasimpatik şöbələrinin funksional antaqonizmi. Trofiki funksiyası.

2

11

Hormonlar və bioloji aktiv maddələr. Hormonların ümumi funksiyaları. Hormonların hədəf hüceyrələrlə qarşılıqlı təsiri. Hormonların hüceyrə daxili qarşılıqlı təsiri. Hipofizin, qalxanabənzər, qalxanabənzər ətraf vəzlərin hormonal funksiyaları.

2

12

 Endokrin sisteminin xüsusi fiziologiyası. Böyrəküstü vəzin, mədəaltı vəzin, cinsiyyət vəzlərinin, timus və  epifizin  hormonal funksiyaları. Toxuma mənşəli bioloji fəal maddələr. Orqanizmin  funksional  sistemlərində  daxili  sekresiya vəzlərinin rolu.

2

13

Analizatorların ümumi fiziologiyası. Resepsiya. Reseptorların təsnifatı. Birincili və ikincili reseptorlar. Reseptiv sahələr. Analizatorların ümumi xüsusiyyətləri. Analizatorların periferik, nəqledici və mərkəzi hissəsi. Davranışın sistem təşkilində analizatorların rolu.

2

14

 Analizatorların xüsusi fiziologiyası. Görmə analizatoru. Torlu qişanın fotoreseptorları. Rəngli görmə. Rəng korluğu. Rəngli görməni izah edən nəzəriyyələr. Elektroretinoqram (ERQ). Görmə yolları. Gözün hərəkəti və binokulyar görmə. Yaxından və uzaqdan görmə.

2

15

Analizatorların xüsusi fiziologiyası. Eşitmə, taktil, qoxu, dad, vestibulyar analizatorlar.  Eşitmə analizatoru. Eşitmə yolları. Binaural eşitmə. Eşitməni izah edən nəzəriyyələr. Taktil, vestibulyar (müvazinət), qoxu və dad analizatorları.

Ağrı resepsiyası. Ağrının təsnifatı, yaranma səbəbləri. Ağrının neyro-kimyəvi mexanizmləri. Endogen antinosiseptiv sistem.

2

№

Mövzu

Saat

Qrup

1.

Fizioloji eksperimentlərin məqsədi və təşkili. Fizioloji tədqiqat üsulları. Fizioloji eksperimentlərdə istifadə olunan cihazlar və məhlullar.

1. Fizioloji tədqiqat üsulları.

2.Fizioloji tədqiqatlarda istifadə olunan cihazlar.

3.Fizioloji tədqiqatlarda istifadə olunan alətlər və məhlullar.

4.Praktik məşğələlərin aparılması zamanı protokolların tərtib edilməsi barədə metodik göstərişlər.

2

2

  Oyanan toxumaların ümumi fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1. Sinir-əzələ preparatının hazırlanması,

2. Qıcıqlandırma üsulları.

3. Qıcıq qapısının təyini.

4. Qalvaninin I və II təcrübələri, Matteucci təcrübəsi.

2

3.

Əzələlərin fiziologiyası. Əzələ təqəllüsünün mexanizmi. Əzələ təqəllüsünün tipləri və növləri. Əzələnin işi, gücü və yorulması.

Təcrübə işləri:

1. Əzələnin tək təqəllüsü və onun təhlili.
2. Əzələnin tək təqəllüsünə qıcıq qüvvəsinin, sıxlığının və temperaturun təsiri. Dişli və hamar tetanusun qeydi.

2

4.

Saya əzələlərin fizioloji xüsusiyyətləri.

Təcrübə işləri:

1. Əzələnin işi gücü yorulması
2. Əzələ təqəllüsünə kurarenin təsirini öyrənilməsi

5

Sinir liflərində impulsun ötürülmə xüsusiyyətləri. Oyanmanın nəql olunma qanunları. Sinapsların fiziologiyası. Sabit cərayanın oyanan toxumalara təsiri

Təcrübə işləri:

1. Oyanmanın ötürülməsində anatomik və fizioloji   tamlığın rolu.
2. Oyanmanın ikitərəfli və izolə nəql olunmasının müşahidəsi.

 3.Oyanamanın qütb və fizioloji elektroton qanunları

2

6

МSS-nin fiziologiyası. Onurğa, uzunsov, orta və ara beyinin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1. Qurbağada onurğa beyni reflekslərinin müşahidəsi.
2. Refleks müddətinin təyini (türk üsulu ilə).
3. Insanda spinal reflekslərin müşahidəsi.
4. Mərkəzi və periferik ləngimənin müşahidəsi (İ.M.Seçenov və F.Holts təcrübələri).

2

7

Beyinciyin və beyin yarımkürələr qabığının fiziologiyası.  МSS-nin tədqiqat üsulları. Vegetativ sinir sisteminin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1. Elektroensefaloqrafiya təhlili.
2. Beyin qabığındakı neyronların kimyəvi maddələrin təsirinə həssaslığının mikroionoforez üsulu ilə öyrənilməsi.

2

8

Vegetativ sinir sisteminin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1. Kerdo indeksinin təyini.
2. Ortostatik və klinikostatik probalar, dermoqrafizm.

2

9

      Araliq Imtahan

2

10

Endokrin sistemin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1.Adrenalinin və pituitrinin qurbağanın piqment        hüceyrələrinə təsirinin müşahidəsi

2

11

Böyrəküstü, epifiz və timus vəzlərinin fiziologiyası.

Təcrübə işi:

1.Adrenalin, asetilxolin və atropinin qurbağanın göz bəbəyinin əzələlərinə təsiri.

2

12

 Analizatorların ümumi xüsusiyyətləri. Görmə analizatorunun  fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1.Görmə itiliyinin təyini.

2

13

. Eşitmə, müvazinət analizatorlarinin fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1.Səsin hava və sümük keciriciliyinin müqayisəsi (Rinne təcrübəsi).

2.Pıçıltı ilə danışıq zamanı eşitmə itiliyinin təyini.

2

14

Dad, qoxu, taktil analizatorlarinin fiziologiyası. Ağrı hissiyyatı.

Təcrübə işləri:

1. Dilin dad xəritəsinin müayinəsi.

2. Qoxu reseptorlarının həssaslığının təyini

3.Ağrı hissiyyatının analizi.

2

15

Yekun dərs

2

№

Mövzu

Saat

Qrup

1.

Fizioloji eksperimentlərin məqsədi və təşkili. Fizioloji tədqiqat üsulları. Fizioloji eksperimentlərdə istifadə olunan cihazlar və məhlullar.

1. Fizioloji tədqiqat üsulları. 

2.Fizioloji tədqiqatlarda istifadə olunan cihazlar, alətlər və məhlullar.

Oyanan toxumaların ümumi fiziologiyası.

Təcrübə işləri:

1. Sinir-əzələ preparatının hazırlanması, qıcıqlandırma üsülları.

2.Qalvaninin I və II təcrübələri, Matteucci təcrübəsi.

3.Oyanmanın nəql olunma qanunları (fizioloji və anatomik tamlıq, izolə nəql olunma, ikitərəfli nəql olunma).

2

2

Əzələlərin fiziologiyası. 

Təcrübə işləri:

1.Əzələnin tək təqəllüsü və onun təhlili.

2.Əzələnin tək təqəllüsünə qıcıq qüvvəsinin, sııxlığının və temperaturun təsiri.

2

3

МSS-nin  fiziologiyası. Onurğa beyininin, uzunsov beyinin, orta beyinin fiziologiyası.

 Təcrübə işləri:

1.Qurbağada onurğa beyini reflekslərinin müşahidəsi.

2. Mərkəzi ləngimənin müşahidəsi (İ.M.Secenov).

3.Baş beyin fəaliyyətinin elektroensefaloqrafik təhlili.

2

4

Orqanizmin funksiyalarının hormonal tənzimi.

Təcrübə işləri:

1. Adrenalin, asetilxolin və atropinin qurbağanın göz bəbəyinin əzələlərinə təsiri.

2

5

Qanın fiziki-kimyəvi xassələri. Eritrositlər. Hemoqlobin.

Təcrübə işləri:

1. Eritrositlərin osmotik rezistentliyinin təyini.
2. Eritrositlərin çökmə sürətinin təyini.
3. Qanda hemoqlobinin miqdarının təyini.
4. Eritrositlərin sayılması.

2

6

Leykositlər. Qan qrupları. Qanın laxtalanma mexanizmi.

Təcrübə işləri:

     1.Leykositlərin sayılması.

1. Qan qruplarının təyini rezus faktor
2. Qanın laxtalanma müddətinin təyini

2

7

Ürək qan-damar sisteminin fiziоlоgiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Qurbağanın ürək fəaliyyətinin qrafik qеydi.

2.Qurbağa ürəyinin avtоmatizmi. Ştanniusun liqaturaları.

3. Qurbağanın ürək fəaliyyətinin sinir və humoral tənzimi (Ştraube təcrübəsi).

2

8

Ürək fəaliyyətinin хarici əlamətləri.

Təcrübə işləri:

1.İnsanlarda ürək tonlarının auskultasiyası. Fonokardioqrafiya.

2.İnsanlarda  elektrokardioqramın yazılması (EKQ) və onun təhlili.

3.İnsanda arterial qan təzyiqinin ölçülməsi (Riva-Roççi və Korotkov üsulları).

4.İnsanda arterial nəbzin təyini və onun xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi. Arterial nəbzin qrafik qeydi (sfiqmoqrafiya).

2

9

  Tənəffüsün fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Ağciyər vеntilyasiyasının mехanikası. Nəfəsalma və  nəfəsvеrmənin müşahidəsi (Dоndеrs mоdеli, qabırğaların fəaliyyətinin sхеmi).

2.Spirоmеtriya. Ağciyərlərin həyat tutumunun və dəqiqəlik həcminin təyini.

2

10

Həzm sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.İnsanda ağız suyu ifrazının müşahidəsi.

2..Eksperimentdə mədə şirəsinin alınması.

2

11

İfrağat sisteminin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Adrenalinin və pituitrinin diurezə təsiri.

2.Sidiyin ümumi analizi

2

12

 Analizatorların fiziologiyası. Ali sinir fəaliyyətinin fiziologiyasi.

Təcrübə işləri:

1.Görmə itiliyinin təyini.

2. Pıçıltı ilə danışıq zamanı eşitmə itiliyinin təyini.

3. Dilin dad xəritəsinin müayinəsi.

4. İnsanda temperamentin tiplərinin təyini.

2

13

               Yekun dərs.

2

Mövzu

`Saat

1. Fiziologiyanın inkişaf tarixi haqqında  qısa məlumat. Oyanan toxumaların ümumi fiziologiyası. Əzələ fiziologiyası.

2

2. Qan dövranı fiziologiyası. Tənəffüsün fiziologiyası.

2